تبیین پدیدارشناسانه رفتار آب در شکل گیری نظام باغ سازی بیرجند با استفاده از مدل کیفی

در طول تاریخ، معماران همواره آب را به درون بناها دعوت کرده­اند. عنصر آب، چنان در ساخت ترکیب بناها وارد شده که عملا نمی­توان آن را از معماری جدا دانست و بدون آن فضاها بی­جان و خشک جلوه می­کنند. این معنای بلند، نیازمند ارج نهادن، بروز و جلوه­گری در فرهنگ و معماری امروز ما دارد تا غبار کهنگی و تعلق به گذشته از چهره آن زدوده شود؛ اما چگونگی تحقق آن نیازمند تامل و تحقیق است. افزون بر آن، با توجه به کمبود آب در ایران و به­ویژه در بیرجند، لازم است توجه ویژه و هنرمندانه­ای به این عنصر حیاتی شود و قدر و ارزش آن بیش ازپیش برای همگان معرفی شود. هدف از این پژوهش، تبیین رفتار آب در شکل گیری نظام باغ­سازی بیرجند با بهره گیری از روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه و پاسخگویی به این پرسش­ها است: آیا آب در نگاه معماران در نظام باغ­سازی بیرجند از اهمیتی برخوردار بوده است؟ آیا آب به لحاظ ابعاد فرآیندی، عملکردی و محیطی می­تواند مخاطبان را به خیزش و لذت روحی و روانی در نظام باغ­سازی وادار سازد؟ بدین منظور، داده­های مورد نیاز با نمونه گیری هدفمند و مصاحبه ژرف با پنج نفر از متخصصان، خبرگان و افراد ماهر در حوزه مورد پژوهش (معماری و میراث فرهنگی) که در نظام باغ­سازی بیرجند تجربه بالای ۱۵ سال داشته و با نظام با باغ­سازی بیرجند آشنایی کامل داشتند، جمع­آوری شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه­ها، پیش­آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه رفتار آب ۸۲/۰ و پرسشنامه نظام باغ­سازی ۸۶/۰ محاسبه شد که نشان از پایایی پرسشنامه ها دارد. سپس تحلیل داده­ها با استفاده از نرم افزار Maxqda صورت گرفت. نتایج تحلیل داده­ها نشان داد (۰۵/۰> P) که نه تنها آب در نگاه معماران در نظام باغ­سازی بیرجند از اهمیت برخوردار است بلکه آب به لحاظ ابعاد فرآیندی، عملکردی و محیطی می تواند مخاطبان را به خیزش و لذت روحی روانی در نظام باغ­سازی وادار سازد. با توجه به نتایج به دست آمده، پیشنهاد می­شود که نظام سنتی تامین و گردش آب در باغ­های تاریخی حفظ شود، کارکردهای آب در باغ شامل منظر کشاورزی احیا شود و سعی بر این نباشد حال که منظر کشاورزی اهمیت گذشته را ندارد، آب کارکردهای غیر اصیلی در باغ­ها پیدا کند.

کلیدواژه ها:

آب و معماری ، نظام توزیع آب ، تمدن های آب ، نظام های سنتی