برآورد ردپای آب در الگوهای فعلی کشت و ظرفیت کاهش آن در الگوهای بهینه تحت شرایط آرمان های چندگانه (مطالعه موردی؛ منطقه ورامین)

با تشدید بحران آب در جهان، توجه به مفهوم آب مجازی و ردپای آب در برنامه ریزی و سیاست گذاری کشاورزی، به ویژه در کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک، ضرورت یافته است. بخش کشاورزی در ایران به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب، نیازمند توجه جدی به مفاهیم الگوی کشت بهینه، آب مجازی و ردپای آب خواهد بود. بر این اساس، هدف این تحقیق، کاهش ردپای آب الگوهای بهینه تحت آرمان همزمان سود و ریسک در مقایسه با الگوهای کشت فعلی است. همچنین، پیامد عدم اجرای الگوی کشت بهینه از منظر منافع و ردپای آب تحت الگوهای برنامه ریزی آرمانی بررسی شد. برای این منظور از داده های هزینه تولید، سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات زراعی منطقه ورامین واقع در دشت ورامین برای سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که در الگوهای تعادل سود و ریسک، منافع خالص کشاورزان به میزان ۸/۱۰ درصد افزایش می یابد و همزمان ردپای آبی به طور متوسط ۵/۵ درصد کاهش خواهد یافت. در واقع ردپای آب آبی، سبز و خاکستری در الگوی فعلی کشت به ترتیب معادل ۴۵/۵۲، ۷۹/۲ و ۵۶/۱۷ میلیون مترمکعب و در الگوی بهینه تعادل سود و ریسک نیز به ترتیب معادل ۶۰/۵۱ ،۲۴/۲ و ۹۶/۱۴میلیون مترمکعب برآورد شد. در نهایت مجموع ردپای آب نیز در دو الگو به ترتیب ۸۱/۷۲ و ۸۱/۶۸ میلیون مترمکعب برآورد گردید. با توجه به اینکه کل نیاز صنعت و معدن از مصارف آبی کشور تنها ۲ درصد است، لذا چنانچه بتوان این صرفه جویی ۵/۵ درصدی در ردپای آب را در کشور تعمیم داد، با اجرای الگوی تعادلی سود و ریسک در بخش کشاورزی، می توان علاوه بر کسب سود بیشتر توسط کشاورزان، بیش از نیاز صنعت در مصارف آبی صرفه جویی نمود. این میزان صرفه جویی بدون هزینه ای توسط دولت قابل انجام خواهد بود و در واقع منافع بیشتر و ریسک کمتر، کشاورزان را به رعایت این الگو، ترغیب خواهد نمود.

کلیدواژه ها:

آب آبی ، آب سبز ، آب خاکستری ، برنامه ریزی آرمانی ، منافع کشاورزان