بازتاب اصطلاحات عرفانی قبض و بسط در تذکره الاولیاء عطار

پس از ورود ا سلام به ایران، این سرزمین به تدریج مهد رویش علوم و معارف مختلف ا سلامی از جمله ت صوف و عرفان گردید. شکی نیست که عرفان جزئی جدایی ناپذیر از دین ا سلام و از عنا صر ا صلی فرهنگ ا سلامی ا ست. عرفان اسلامی نه امری بیرون از دین و نه جزئی مانند سایر اجزای دین و در کنار آنهاست؛ بلکه عرفان بعد باطنی و درونی تعالیم اسلام است. اهمیت احوال درونی عارف همچون محبت، خوف، رجا، امید، قبض و بسط در عرفان و درآمیختگی تجربه های عرفانی با احساسات، پیوند عرفان و احساسات را آشکار میکند و از آنجا که در ادبیات، به ویژه شعر و غالبا نثر، نیز احساسات محوریت داردضرورت این امر مبرا میگردد. عطار یکی از آثار عمده و ا سا سی خود را تحت عنوان »تذکره الاولیاء« که یکی از شاهکارهای ماندگار و فناناپذیر در ادب فار سی ا ست که در شرح حال و بیان اقوال هفتاد و دو تن از عرفا ست به معرض وجود درآورد. وی در این کتاب شرح حال هر یک از عرفا را با م قدمهای مسجع آغاز میک ند و پس از آن به بیان احوال و اقوال عارف مورد نظر میپردازد. به طور کل۶ی میتوان از خلال هر یک از این سرگذشتها، به مواردی همچون اصطلاحات عرفانی و چگونگی رفتار عرفا در شرایط گوناگون پی برد. جستار حاضر با رویکردی توصیفی - تحلیلی به بررسی دواصطلاح عرفانی قبض و بسط در این اثر گران مایه پرداخته است. در واقع هدف این پژوهش واکاوی افکار عارفانه عطار و دیدگاه وی درباره عرفان و شناخت خداوند از زاویه دید عارفان و سالکان حقیقی راه شناخت است. نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که اصطلاحات عرفانی و به ویژه قبض و بسط در بیان احوالات عارفان و شخصیتهای این اثر بینظیر جایگاه ویژه ای دارد و این امر با غلبه قبض در احوال عارفان همراه است.

کلیدواژه ها:

عطار ، تذکره الاولیاء ، قبض و بسط.