پس به منابع آبی در شکل‌گیری تمدن ایلام -با تأکید بر شرایط زیست محیطی بین‌النهرین

شناخت جغرافیایی دیرین ، مقدمه درک ماهیت تحولات روزگار باستان است که بدون آن نمی‌توان به فهم و شناخت درست و دقیقی از اسباب و علل پیدایش تمدن و شهرنشینی دست یافت به طوری که باستان‌شناسان نوگرا معتقدند که تطور فرهنگی همراه تو رهیافتی ( بیستم شناختی) بهترین روش برای توصیف دگرگونی‌های فرهنگی است. این بحث از باستان‌شناسان معتقدند که عامل زیست‌محیطی تأثیر بسزایی در تمامی تغییرات فرهنگی دارد و عواملی همانند اختیار و آزادی خیلی در این امر دخیل نیستند. موضوع این مقاله تفسیر منابع آب در شکل‌گیری تمدن، تعاملات اقتصادی و اجتماعی گیلا که با تأثیر از تمدن بین‌النهرین جنوبی است. در باغ برترین‌های طبیعی جنوب بین‌النهرین نسبت به دیگر مناطق از نظر تنوع و تراکم منابع زیستی در نیمه دوره چهارم ملموس‌تر است و همین باعث شده که جنوب بین‌النهرین زودتر وارد دوران شهرنشینی شود . مزایای زیست‌محیطی بین‌النهرین جنوبی در طی دوره هزاره چهارم همواره برقرار بود و این امتیازات فرصت‌هایی را برای گروه‌های حاکم فراهم می‌آورد تا بتوانند به بهره برداری از منابع گوناگون اکولوژیک بین‌النهرین پرداخت و با انداختن مازاد محصول زمین راه برای اقتصاد مبتنی بر صادرات فراهم آورند و. با توجه به شباهت‌های زیست محیطی بین خوزستان و بین‌النهرین جنوبی این سرزمین نیز بلافاصله پس از بین‌النهرین جنوبی وارد دوران شهرنشینی شد که بروز تابلت های پروتوایلامی مربوط به دوران شهرنشینی گواه بر این ادعا نیست . این مقاله با تأکید بر ویژگی‌های خاص بین‌النهرین جنوبی و خوزستان، اولین پایتخت ایلام سعید دارد به این نتیجه برسد که با آنکه خوزستان تحت تأثیر بین‌النهرین جنوبی وارد دوران شهرنشینی شد با این حال ویژگی‌های زیست‌محیطی خاص آن و وجود منابع آبی چون رود دز ، کرخه و کارون نیز نقش بسزایی در ورود خوزستان در اوایل هزاره چهارم به دوران شهرنشینی داشتند .