تاثیر کاربرد پسماند بستر کشت قارچ و کود سبز یونجه بر برخی شناسه های حاصلخیزی کیفیت خاک و عناصر مغذی در اسفناج

به منظور بهبود کمیت و کیفیت محصول و ارتقاء کیفیت خاک، استفاده بهینه از بهسازهای آلی یک ضرورت است. در مطالعه حاضر، اثر دو بهساز آلی، در مقایسه با کود شیمیایی اوره، بر برخی شناسه­های کیفیت خاک، هم چنین عملکرد و برخی عناصر غذایی گیاه اسفناج بررسی شد. آزمایش در قالب بلوک­های کامل تصادفی، با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل کود سبز یونجه (AGM) در دو سطح ۱ و ۳ درصد، پسماند بستر کشت قارچ (SMS) در دو سطح ۲ و ۵ درصد، کود اوره (U) در دو سطح ۱۲۰ و۳۶۰ کیلوگرم بر هکتار، ترکیب AGM و SMS (SA) در دو سطح ۵/۱ درصد (به ترتیب ۵/۰ و ۱ درصد) و ۴ درصد (به ترتیب ۵/۱ و ۵/۲ درصد)، و شاهد بود. نتایج نشان داد کربن آلی خاک، هدایت الکتریکی، پی­اچ، فعالیت آنزیم فسفاتاز، پتاسیم و فسفر فرآهم تحت تاثیر تیمارها قرار گرفتند. تمام تیمارهای پسماند بستر قارچ، کود سبز یونجه و ترکیبی موجب افزایش معنی­دار کربن آلی خاک نسبت به تیمارهای شاهد و کود شیمیایی شدند. تیمار SMS-۲ بیشترین افزایش EC را نسبت به تیمارهای شاهد و U-۱ (به ترتیب، با ۵۵۲ و۵۲۰ درصد افزایش) داشت. کود سبز یونجه نیز موجب افزایش EC خاک نسبت به شاهد شد، با این­حال اثر منفی این بهساز آلی بر شوری خاک کم­تر از SMS بود. از طرفی، در تیمارهای U-۲؛ AGM-۲؛ SMS-۲، SMS-۱؛ SA-۲ و SA-۱ بیشترین کاهش پی­اچ نسبت به تیمار شاهد دیده شد. کاهش پی­اچ در تیمارهای حاوی بهسازهای آلی به دلیل پی­اچ اسیدی اولیه آنها بود. بیشترین محتوای پتاسیم و فسفر فراهم، و فعالیت آنزیم فسفاتاز در تیمار SMS-۲ مشاهده شد. عملکرد گیاه و غلظت نیترات، فسفر، آهن، روی، منگنز و مس تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. تیمارهای بهسازهای آلی (AGM-۱، AGM-۲؛ SMS-۲؛ AS-۱ و AS-۲) توانستند نیاز کودی گیاه اسفناج را برطرف کنند و عملکرد گیاه را نسبت به دو تیمار کود اوره افزایش دهند. بیشترین غلظت نیترات گیاه در تیمار کود شیمیاییU-۲  دیده شد که از حد مجاز فراتر بود. غلظت فسفر گیاه در تیمارهای SMS-۲، AGM-۲ و دو تیمار ترکیبی به طور معنی­داری بیشتر از تیمارهای کود شیمیایی بود. بیشترین مقدار آهن در گیاه در هر دو سطح پسماند بستر قارچ و تیمار کودسبز یونجه، و کمترین آن در تیمار U-۲ مشاهده شد. هر دو بهساز آلی باعث افزایش معنی­دار منگنز گیاه نسبت به دو تیمار کود شیمیایی شدند. با این حال، تنها تیمار پسماند بستر قارچ (SMS-۲) توانست غلظت روی در گیاه را به طور معنی­داری نسبت به تیمارهای کودی افزایش دهد. با توجه به اینکه سطوح بالای تیمارهای کود سبز یونجه و تیمار ترکیبی، علی رغم افزایش عملکرد گیاه و ارتقاء کیفیت خاک، موجب تجمع نیترات در مرز بحرانی، در گیاه اسفناج شدند، و از طرف دیگر استفاده مداوم از سطح بالای کمپوست بستر قارچ خطر شور شدن خاک را به همراه دارد، تیمار ترکیبی SA-۱ ، و پس از آن تیمار پسماند بستر قارچ SMS-۱ به عنوان مناسب­ترین تیمارها از نظر بهبود کیفیت خاک و بهبود عملکرد و کیفیت اسفناج شناخته شد. [۱]- Alfalfa green manure[۲]- Spent mushroom substrates

کلیدواژه ها:

بهساز آلی ، تجمع نیترات ، کشاورزی پایدار ، کیفیت خاک ، عناصر کم مصرف