مجاز و استعاره مفهومی جنگ در دیوان حاتم طائی با رویکرد شناختی

زبان­شناسی شناختی به عنوان یکی از شاخه های نوین میان رشته ای، با بررسی رابطه ذهن و زبان معتقد است زبان نمودی از ذهن بشری است؛ ازاین رو با تامل عمیق در اشعار دوره جاهلی (۴۴۹-۶۲۲ م) در پرتو نظریات شناختی می توان به ذهنیت شعرا برحسب محیط خود و نحوه زیست آ نها پی برد. حاتم طائی از شاعران عرب دوره پیش از اسلام است که با بررسی دیوان اشعار وی می توان به نظام فکری­اش دست یافت. نظر به اینکه «جنگ» یکی از برجسته ترین پدیده های اجتماعی دوره جاهلی بوده، ارائه پژوهشی جدید در حوزه «جنگ» در شعر حاتم طائی جهت شناخت نظام فکری وی به طور خاص و زندگی اجتماعی دوره جاهلی به طور عام هدف اصلی این مقاله است. به این منظور عبارات استعاری و مجازی، از دیوان شاعر، استخراج و طبق نظریه لیکاف و جانسون ۱۹۸۰)) مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد، حاتم طائی برای مجسم کردن "جنگ" در ذهن مخاطب در قالب استعاره مفهومی از امور عینی و محسوس مرتبط با زندگی دوره جاهلی، همچون آتش و حیوان بهره گرفته است. همچنین ذکر جنبه های ظریف و جزئیات جنگ و جنگاوری و وصف جنگجویان در مجازهای مفهومی، بهترین گواه دال بر پیوند تنگاتنگ میان این پدیده اجتماعی با دوران زندگی شاعر به­شمار می­آید.

کلیدواژه ها:

معناشناسی شناختی ، استعاره مفهومی ، مجاز مفهومی ، شعر جاهلی ، حاتم طائی