بررسی اثر رطوبت های قبلی خاک بر مقادیر رواناب و رسوب با استفاده از باران شبیه سازی شده

یکی از عوامل موثر در ایجاد رواناب و تولید رسوب، شرایط رطوبتی خاک قبل از شروع بارندگی است. در این مطالعه هدف تعیین اثرهای خصوصیات خاک و بارش در سطوح مختلف رطوبتی خاک بر میزان رواناب و رسوب می­باشد. در این راستا سه نوع خاک با بافت سنگین، سبک و متوسط با کاربری زراعی در استان خوزستان انتخاب گردید. به طوری­که هر ۳ نمونه خاک پس از انتقال به آزمایشگاه در چهار سطح رطوبتی هواخشک، بین هواخشک و ظرفیت زراعی، ظرفیت زراعی و نزدیک به اشباع و دو شیب ۵ و ۱۵ درصد در قالب ۲۴ تیمار مختلف (شامل ۳ نوع خاک، ۴ سطح رطوبتی و ۲ شیب) در معرض بارشی با شدت ثابت ۸۰ میلیمتر بر ساعت قرار گرفتند. مقادیر رواناب و رسوب برای سه زمان ۱۰ ، ۲۰ و ۳۰ دقیقه استخراج گردید. تمام آزمایشها در یک فلوم ۱×۱×۱/۰ متری و توسط باران شبیه­سازی­شده انجام گردید. نتایج نشان می­دهد که در ۱۰ دقیقه اول بین تیمارهای آزمایشی بیشترین اختلافات وجود دارد. بنابراین مقایسه بین ضریب رواناب تیمارهای مختلف نشان می­دهد که حداکثر ضریب رواناب در هر سه تداوم نسبت به حداقل آن ۲ تا ۵ برابر افزایش داشته است. در حالی که در خاکهای مورد بررسی با افزایش رطوبت تا ظرفیت زراعی به ترتیب بافت سبک، متوسط و سنگین به­ترتیب کمترین تا بیشترین ضریب رواناب را داشته­اند و در حالت نزدیک به اشباع، روند افزایشی رواناب در بافت سنگین کند شده و کمتر از بافت متوسط می­شود. بطور کلی رسوب تولیدی نیز با روند تولید رواناب همخوانی دارد. اما خاک متوسط در رطوبت­های نزدیک به اشباع دارای رسوب تولیدی بسیار بالایی می­باشد. به طوری­که مقایسه نتایج برای دو شیب ۵ و ۱۵ درصد اختلاف محسوسی را برای ضریب رواناب نشان نمی­دهد. اما افزایش میزان رسوب تولیدی در شیب ۱۵ درصد نسبت به شیب ۵ درصد تفاوت چشمگیری دارد.

کلیدواژه ها:

رطوبت قبلی ، بافت خاک ، تداوم بارش ، ضریب رواناب ، رسوب ، خوزستان