سنگ زایی و سن سنجی توده های آذرین درونی دوران و شاه بلاغی: شاهدی بر ماگماتیسم گرانیتی سدیک و سیلیس بالای پس از برخوردی پرکامبرین پایانی

توده های آذرین درونی دوران و شاه‎بلاغی در باختر و جنوب باختری زنجان و در پهنه ایران مرکزی رخنمون دارند و شامل پالس‎های آذرین درونی میکاگرانیت، گرانیت‎پورفیری و گرانیت صورتی به همراه انکلاو ها و دایکهای بازیک هستند. برپایه سن سنجی U-Pb روی بلورهای زیرکن، توده گرانیت‎پورفیری در ۵۶۷ میلیون سال پیش و توده گرانیتی صورتی در ۵۳۸ میلیون سال پیش جایگزین شده‎اند. توده های گرانیتی میزان سیلیس بسیار بالا (wt%۷۸SiO۲>) و میزان اکسیدهای TiO۲، Fe۲O۳، MgO، CaO و P۲O۵ بسیار کمی دارند. توده‎های گرانیت‎پورفیری و میکاگرانیت مقدار Na۲O بالایی دارند و آلبیت‎گرانیت هستند. در گرانیت صورتی، نسبت K۲O/Na۲O نزدیک به ۱ است. توده‎های گرانیتی بررسی شده از نوع متاآلومین تا پرآلومین ضعیف هستند و میزان ACNK در آنها از ۱/۱ کمتر است. در نمودار‎های عنکبوتی و عنصرهای خاکی کمیاب، توده گرانیت پورفیری از HREE و HFSE غنی شدگی و از LREE و LILE تهی شدگی و میکاگرانیت ها از LILE تهی‎شدگی و از HFSE و LREE غنی‎شدگی نشان می‎دهند و نمونه‎های گرانیت صورتی و سنگ‎های بازیک از LREE و LILE غنی‎شدگی و از HFSE تهی‎شدگی نشان می‎دهند. توده‎های گرانیتی بررسی شده ویژگی‎های گرانیت‎های نوع I جدایش‎یافته را نشان می‎دهند. سرشت سدیک توده های گرانیت پورفیری و میکا گرانیت اولیه است و این توده ها از ذوب بخشی پوسته قدیمی با ترکیب پلیت فلسیک پدید آمدهاند. توده گرانیت صورتی از ذوب بخشی پوسته زیرین با ترکیب تونالیت و گرانودیوریت پدید آمده است. سنگ‎های بازیک از ماگمای جداشده از گوشته متاسوماتیسم‎شده با سیال های فرورانشی پدید آمدهاند. توده‎های گرانیتی بررسی شده از ذوب بخشی منابع مختلف پوسته‎ای در محیط کششی پس از برخوردی و هنگام صعود گوشته و افزایش گرادیان زمین‎گرمایی پدید آمده ‎اند.