دما- فشارسنجی و پتروژنز سنگ های آتشفشانی سبلان: براساس شیمی کانی

آتشفشان سبلان از آتشفشان­های پلیوسن-کواترنری در شمال غربی ایران می­باشد. براساس تاریخچه فعالیت به دو بخش سبلان قدیمی و سبلان جوان قابل طبقه­بندی است. ترکیب سنگ­های آتشفشانی سبلان قدیمی تراکی­آندزیتی تا آندزیتی و به ندرت تراکی داسیتی و سنگ­های آتشفشانی سبلان جوان بیشتر داسیتی تا تراکی آندزیتی است. ترکیب پلاژیوکلاز در سنگ­های آتشفشانی سبلان قدیمی در محدوده الیگوکلاز تا آندزین، و در سنگ­های آتشفشانی سبلان جوان در محدوده الیگوکلاز و آندزین است. پتاسیم فلدسپار در این سنگ­ها از نوع سانیدین و ارتوکلاز است. الیوین و پیروکسن­های سنگ­های آتشفشانی سبلان قدیمی، به ترتیب از نوع کریزولیت و دیوپسید- اوژیت می­باشند. ترکیب میکاهای سنگ­های آتشفشانی سبلان جوان بیشتر بیوتیتی است. آمفیبول­های سنگ­های آتشفشانی سبلان جوان بیشتر از نوع مگنزیوهورنبلند هستند و به ندرت برخی از آنها ترکیب ادنیتی دارند. بر پایه نمودارهای شیمی کانی، سنگ­های آتشفشانی سبلان با ماهیت ساب آلکالن و کالک آلکالن در محیط کوهزایی پدید آمده­اند. پیروکسن های سبلان قدیمی در فشار ۵ تا ۱۰ کیلوبار و عمق حدود ۵/۱۷ تا ۳۵ کیلومتری متبلور شده­اند. درشت بلورهای آمفیبول سبلان جوان در فشار ۱ تا ۳ کیلوبار و عمق حدود ۵/۳ تا ۵/۱۰ کیلومتری، و دمای حدود ۷۲۵ تا ۷۵۰ درجه سانتیگراد متبلور شده­اند. با در نظر گرفتن دمای تبلور آمفیبول (۷۲۵ تا ۷۵۰ درجه سانتیگراد) و مدلسازی بیوتیت با بافر FMQ، گریزندگی اکسیژن در زمان تبلور بیوتیت حدود ۱۶- تا ۵۰/۱۶- ارزیابی می­شود. گریزندگی بالای اکسیژن و حضور کانی­های آب دار، نشانگر تاثیر محیط فرورانشی غنی از آب بر ماگمای اولیه آتشفشان سبلان جوان است.

کلیدواژه ها:

ایران ، پتروژنز ، دما- فشارسنجی ، سبلان ، شیمی کانی