تبیین گستره علم امام با تکیه بر برهان حکمت بر اساس مبانی حکمت متعالیه

درک گستره علم امام، نقشی مهم در شناخت امام و جایگاه والای شان دارد.محققین از راه های مختلف عقلی و نقلی، مسئله علم امام را واکاویده اند، اما یکی از راه ها و براهینی که مورد غفلت قرار گرفته و می توان با استفاده از آن گستره علم امام را بررسی نمود، تبیین آن بر اساس برهان حکمت است. براساس دیدگاه حکمای اسلامی در حکمت متعالیه، مراتب وجودی انسان در عالم هستی از مرتبه عقل هیولانی شروع شده و به مرتبه عقل مستفاد ختم می گردد؛ در این مرتبه نفس با اتصال به عقل فعال شبیه او بلکه با او یکی می گردد. صور جمیع موجودات به صورت انفعالی در عقل مستفاد موجود است؛ همچنان که در عقل فعال جمیع صور موجودات به صورت فعلی وجود دارد. از منظر حکمای الهی کمال نهایی انسان رسیدن به مقام عقل مستفاد است. بر این اساس، قابلیت رسیدن به این مقام و دستیابی به علمی که دربرگیرنده همه حقایق عالم به صورت گسترده و بی انتهاست برای انسان موجود است. از سوی دیگر، حکمت الهی اقتضاء می­کند که در عالم تکوین هیچ خلقتی، بیهوده و عبث نباشد؛ زیرا خلقت امر عبث، فعلی قبیح بوده و با حکمت خداوند مخالف است. ظرفیت تکوینی و بی انتهای علمی موجود در بشر اگر در هیچ فردی از افراد انسانی به فعلیت نرسد، مستلزم عبث است. پژوهش حاضر بعد از توضیح و تبیین مقدمات استدلال، نشان می دهد وجود چنین قابلیتی در انسان بیهوده نیست؛ زیرا دست کم در برخی انسان ها این قابلیت به فعلیت رسیده است. امام معصوم۷ مصداق اتم کسانی است که به مقام عقل مستفاد رسیده و دارای علم گسترده و بی انتها می باشند.

کلیدواژه ها:

گستره علم امام ، علم امام ، حکمت الاهی ، عقل مستفاد ، عقل فعال