تعیین مناسب ترین ترکیب کشت مخلوط گونه های مرتعی و درختی، درختچه ای با فواصل کاشت مختلف با هدف تثبیت بیولوژیک و تولید علوفه مرتعی در عرصه های شنزار استان خوزستان

به منظور مطالعه، طراحی و اجرای یک سیستم نوین کشت مخلوط مرتعی و جنگلی (silvo- pastural)، ۴ گونه مرتعی و ۳ گونه درختی و درختچه ای به صورت آمیخته با فواصل ردیف های مختلف درختان در تپه های ماسه ای غرب رودخانه کرخه در استان خوزستان کشت شدند. هدف از این پژوهش ارائه الگویی مناسب جهت تثبیت بیولوژیک ماسه های روان و بهبود وضعیت معیشتی در منطقه از طریق تامین نیازهای اولیه و اقتصادی بهره برداران بوده که عوامل مهمی در جهت توسعه و پایداری نظام روستاهای این مناطق می باشد. انتخاب گیاهان با توجه به توانایی آنها در بهبود تولید علوفه، چوب سوخت و هیزم، چوب صنعتی و ایجاد تنوع گونه ای در این عرصه ها انجام شد. این طرح بمدت ۴ سال و در یک طرح آماری دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار به اجرا درآمد. گونه های درختی و درختچه ای به عنوان تیمار اصلی camaldulensis ۹۶۱۶, Acacia victoriae, Prosopis juliflora)  (Eucalyptusدر فواصل ردیف های کشت آنها به عنوان تیمار فرعی اول (۴×۴، ۵×۵، ۶×۶ متر) و گونه های مرتعی Panicum antidotale) Cenchrus ciliaris, Cymbopogon olivieri, Pennisetum divisum ,) به عنوان تیمار فرعی دوم با کشت در فواصل بین ردیف های درختان در نظر گرفته شدند. مولفه های درصد زنده مانی کلیه گونه ها، تولید علوفه در گونه های مرتعی، رشد ارتفاعی در گونه های درختی و درختچه ای اندازه گیری شد. سپس داده ها  به کمک نرم افزار آماری  SASمورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و میانگین ها به وسیله آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بالاترین درصد زنده مانی در گونه های مرتعی مربوط به گونهC. olivieri   با حدود ۹۰ درصد و کمترین آن مربوط به گونه C.ciliaris  با حدود ۶۰ درصد اختصاص داشت. در میان گونه های درختی و درختچه ای camaldulensis  E.  با ۸۰ درصد بیشترین درصد بقاء و پس از آن P. juliflora  با ۶۵ درصد و victoriae A.  با حدود ۵۰ درصد کمترین مقدار را داشت. در فواصل ردیف های ۴ متریcamaldulensis  E. عملکرد علوفه کلیه گونه های مرتعی کاهش یافت. از نظر رشد ارتفاعی گونه  E. camaldulensisبا حدود ۵/۳ متر نسبت به دو گونه دیگر برتری داشت. بالاترین میانگین علوفه خشک در گونه های مرتعی مربوط به گونه divisum  P. با ۱۴۳۷ کیلوگرم در هکتار و پس از آن به ترتیب antidotale  P.  با ۱۰۳۵ کیلوگرم در هکتار، olivieri C. با ۳۸۰ کیلوگرم در هکتار و C. ciliaris با ۲۳۵ کیلوگرم در هکتار بود. بنابراین با تعیین فاصله مناسب کشت درختان علاوه بر افزایش تنوع گونه ای که از ملزومات پایداری در بوم نظام هاست، می توان تداوم، پایداری و افزایش تولید و بهره برداری علوفه را در این عرصه ها موجب شد.

کلیدواژه ها:

کشت مخلوط ، گونه های مرتعی ، گونه درختی و درختچه ای ، تثبیت ماسه های روان ، فاصله کاشت ، توسعه پایدار