پژوهش در بهره گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه

«مبالغه» در زبان و ادب فارسی جایگاه ممتازی دارد اما برخلاف بسیاری از دیگر عناصر بلاغی به آن توجه اندکی شده و حتی درباره شیوه های ساخت آن اغلب به همان دیدگاه های سنتی اکتفا شده است. در دیدگاه های سنتی، مبالغه بی آنکه به شیوه های ساخت آن توجه شده باشد، بر اساس میزان بزرگ نمایی در آن به سه نوع «مبالغه»، «اغراق» و «غلو» تقسیم شده است. در پژوهش پیش رو، «پسوند» به مثابه یکی از شیوه های موثر در ساخت مبالغه، بررسی و کارایی آن در این باره واکاوی شده است. فرضیه تحقیق این است که پسوند یکی از ابزارهای ساخت مبالغه در شعر مولاناست. پرسش این است که کدام پسوندها می توانند در ایجاد مبالغه موثر واقع شوند. روش پژوهش، تحلیلی – توصیفی و مبتنی بر بررسی شواهد و نتیجه گیری بر اساس آن ها بوده است. بنابراین با تمرکز به برخی واژه های منحصر به فرد و نوآورانه مولانا، طیفی از پسوندهایی که در مبالغه موثرند، نشان داده شده است و از این دید تا کنون به نقش پسوند، به ویژه در جهان شعر مولانا توجه نشده است؛ پسوندهایی که مکان را با مبالغه توام ساخته اند و شامل «لان»، «کده» و «ستان» است؛ پسوندهایی که دارندگی صفتی را با مفاهیم متفاوت مثبت یا منفی با مبالغه همراه کرده اند و شامل «ناک»، «باره»، «مند» و «گین» است. پسوندهایی که به یاری تشبیه، به مبحث مبالغه پیوند یافته اند؛ مانند «وش» و «انه». پسوند «ه» که صفت را با مفهوم کثرت و فراوانی توام ساخته است . پسوند «گری» که رفتار، کار یا صفتی را با فراوانی همراه کرده است و بالاخره پسوند «- ک» و «- کی» که برای کوچک نمایی و تحقیر به کار رفته است. گذشته از این ها به مثابه یکی از دستاوردها پژوهش پیش رو در صدد بوده است که گامی در پیوند بلاغت و دستور زبان برداشته و به پسوند و کارایی آن در ایجاد مبالغه نگاهی تازه بیندازد.

کلیدواژه ها:

دستور زبان فارسی ، بلاغت ، پسوند ، مبالغه ، غزلیات شمس ، مثنوی معنوی