پایش جابجایی تپه های ماسه ای بادی ریگ یلان در بیابان لوت با استفاده از تصاویر ماهواره ای راداری

ازجمله مهمترین ویژگی های مناطق بیابانی ایران، وجود تپه های ماسه ای بادی است که پویایی و جابجایی آنها در گذر زمان آنها را از بسیاری از پدیده های ژئومورفولوژیکی دیگر متمایز کرده است. هدف از این تحقیق ارزیابی میزان جابجایی تپه های ماسه ای یکی از بزرگترین مجتمع های ماسه ای جهان، ریگ یلان در شرق کویر لوت است. بدین منظور از تصاویر ماهواره Sentinel-۱ که جزو ماهواره های راداری محسوب می­گردد استفاده شد. در این راستا از چهار تصویر ماهواره Sentinel-۱ در ابتدای تابستان سال های ۲۰۱۷، ۲۰۱۸، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ استفاده گردید. برای برآورد میزان جابجایی تپه های ماسه ای منطقه مورد مطالعه از روش ردیابی انحراف (Offset Tracking) استفاده شد. در روش ردیابی انحراف مقدار جابجایی های افقی با محاسبه میزان انحراف یا همبستگی بین دو تصویر راداری که به صورت مشترک از یک منطقه گرفته شده اند محاسبه می­شود. در این روش بهترین تطابق بین دو تصویر با به حداکثر رساندن همبستگی نرمال متقابل بین تصاویر بدست می آید. بر اساس نتایج بدست آمده در طول بازه زمانی مورد مطالعه، مقدار جابجایی تپه های ماسه ای ریگ یلان از صفر در مناطق خاکی و رسوبی غیر متحرک تا حداکثر ۳ متر بر سال در هرم های ماسه ای بزرگ منطقه که عمدتا در مرکز، غرب و جنوب ریگ متمرکز هستند متغیر بوده است. جابجایی برخان ها، تپه های طولی و عرضی و در نهایت هرم های ماسه ای به هم پیوسته قیفی شکل ریگ یلان در یک راستای ثابت و مشخص اتفاق نیفتاده است و در هر بخشی از آن متناسب با وضعیت مورفولوژیکی، جهت گیری یال ها و همچنین اندازه و ارتفاع تپه های ماسه ای سوگیری ها و جابجایی های متفاوتی مشاهده می گردد. بر اساس نتایج بدست آمده، تمام عوارض ماسه ای موجود در ریگ یلان به طور میانگین حدود ۹۴/۰ متر بر سال دچار جابجایی می­شوند.

کلیدواژه ها:

سنجش از دور ، تپه ماسه ای ، برخان ، جابجایی افقی ، تصویر راداری ، ردیابی انحراف