ارائه مدل مفهومی فضای زیرسطحی زیست پذیر با استفاده ازنظریه بنیانی (نمونه موردی: کلان-شهر مشهد)

مقدمه: امروزه عواملی از قبیل رشد شتابان جمعیت، افزایش فقر، کاهش شاخص­ های کیفیت زندگی، رشد سکونتگاه ­های غیررسمی (حاشیه نشینی)، آلودگی ­های زیست محیطی و غیره منجر به ناپایداری و کاهش زیست پذیری جوامع شهری شده است. بدین منظور طی دهه­های اخیر، برنامه­ ریزان شهری راهکارهای گوناگونی را ارائه نموده­ اند که در این بین، بهره ­گیری از فضاهای زیرسطحی، مفهومی در حال ظهور است که طی سال­ های اخیر توجه زیادی را به خود جلب نموده است.داده و روش: هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومی فضای زیرسطحی زیست پذیر است. پژوهش حاضر از نوع کیفی و به لحاظ نوع­شناسی "تک روشی موازی" است. لذا جهت تحلیل داده­های کیفی از روش فرا ترکیب (تحلیل پایه) و تحلیل محتوا (تحلیل مکمل) به صورت هم زمان استفاده شده است. تحلیل پایه منجر به ارائه مدل مفهومی اولیه و تحلیل مکمل منجر به تبیین مولفه ­ها و کشف روابط علی– معلولی می­گردد. روش جمع آوری اطلاعات، مطالعه اسنادی و مصاحبه نیمه ساختارمند می باشد. جهت تحلیل داده های کیفی و کدگذاری از نرم افزار Nvivo استفاده شده است.یافته ها: یافته ­های پژوهش حاکی از ۴ مولفه بنیادی و کلیدی در ساختار مدل نهایی است که عبارتنداز: " فرهنگ- اجتماع"، "تاب آوری"، " محیط­زیستی" و " کالبدی- بصری". بر اساس ۴ مولفه کلیدی و در بخش دوم پژوهش، ۴۵۸ ارجاع به­دست آمد که با بازبینی متعدد و ادغام کدها بر اساس تشابه در طی چندین مرحله تلخیص داده ­ها، ۲۴ کد اولیه و ۴ کد محوری استخراج گردیده است.نتیجه گیری: مدل مفهومی منطبق بر الگوی دانه ستاره­ای جهت تحقق فضای زیرسطحی زیست پذیر ارائه گردید. در راستای الگوی مذکور ۴ مولفه کلیدی فرهنگ- اجتماع؛ کالبدی- بصری؛ تاب ­آوری و محیط­زیستی به عنوان ساختار اصلی ارائه گردیدند. هرکدام از عوامل دارای زنجیره­ای آشیانه ­ای و سلسله مراتبی هستند. مولفه های رنگ تعلق و هویت به عنوان درون مایه های بعد فرهنگ– اجتماع بوده و زیر درون مایه های مکان یابی با توجه به بحران­ های طبیعی، مدیریت بهینه بحران، کاهش درجه ریسک و خطر از طریق نوع کاربری ها، توجه به آسایش اقلیمی در سطوح زیرین و تنظیم دقیق تاسیسات در سطوح زیرین به ترتیب تکمیل کننده بعد تاب آوری در الگوی دانه ستاره­ای می باشد.

کلیدواژه ها:

زیست پذیری ، فضای زیرسطحی ، فرا ترکیب ، تحلیل محتوا