بررسی آموزش و روش شناسی پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی در ایران

تدوین این مقاله بر اساس مطالعات و یافته های یک پژوهش مصوب علمی است که به منظور "بررسی روش شناسی در روانشناسی و علوم تربیتی در ایران" اجرا شده است. هدفهای این پژوهش آن بوده است که ببینیم:-۱ متون و منابعی که در کلاسهای درسی دانشگاهی روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی مورد استفاده قرار می گیرند اساسا بر کدام بنیادهای نظری معرفتشناسی و روششناسی استوارند؟-۲ مقالاتی که در مجلات علمی - پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی ایران انتشار مییابد از نظر معرفت شناسی، روششناسی، و هدف یا نوع طرح پژوهشی دارای چه وضعیتی هستند؟-۳ سرفصلهایی که در درس روش تحقیق در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی و علوم تربیتی در دانشگاه های بزرگ کشور تدریس میشود، تا چه اندازه با عنوانهای مطرح شده در منابع مهم دانشگاهی درس روش تحقیق همخوانی دارد؟-۴ بنیادهای نظری و معرفت شناختی در محتوای تدریس استادان در کلاسهای درس روش تحقیق در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی و علوم تربیتی در دانشگاه های بزرگ کشور چیست؟-۵ دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی و علوم تربیتی در کلاسهای درس روش تحقیق دانشگاه های بزرگ کشور تا چه اندازه ماهیت پژوهش و بنیادهای نظری و معرفت شناسی (فلسفه علم) در روششناسی پژوهش را فرا میگیرند؟برای پاسخگویی به سوالات اول و دوم، شانزده منبع اصلی تدریس روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی و تمام مقالات روانشناسی که در آخرین شماره مجلات علمی _ پژوهشی کشور چاپ شده است، مورد بررسی قرارگرفتند.. همچنین به منظور پاسخ به سوالات سوم و چهارم و پنجم ، ۲۲ نفر استادان درس روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی که در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا در هفت دانشگاه بزرگ کشور (دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی ، دانشگاه شهید بهشتی ، دانشگاه تربیت معلم ، دانشگاه آزاد تهران، دانشگاه شیراز، دانشگاه اصفهان) در دانشکدههای روانشناسی و علوم تربیتی این دانشگاهها تدریس می کنند، و نیز ۱۱۹ نفر دانشجویانی که بیشترین نمره ها را در هفت دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاههای مذکور در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا داشته اند، مورد مصاحبه ساختاریافته قرار گرفتند.این پژوهش نشان داد که :۱- بنیادهای معرفت شناختی و بنیادهای روششناسی منابع و متون درسی روش تحقیق که در دانشگاهها تدریس می شود از نوع فلسفه تحصلی و پساتحصلی و روش کمی گرایانه است .۲- مقالات روانشناسی و تربیتی که در مجلات علمی _ پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی کشور چاپ می شود بر بنیاد فلسفه علم تحصلی و پساتحصلی و بر روش شناسی کمی گرای استوار است وعمدتا حاصل طرحهای پژوهشی راهبردی است .۳- تعداد واحدهای تدریس در سه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی و علوم تربیتی بسیار اندک است و سرفصلهای تدریس استادان در کلاسها بسیار کمتر از عنوانهایی است که در منابع علمی اصیل روش تحقیق وجود دارد.۴- بنیادهای نظری معرفت شناسی تدریس استادان درس روش تحقیق نیز اساسا از نوع فسلفه کمی گرای تحصلی و پسا تحصلی است و به پژوهش های کیفی چندان توجهی نمی شود.۵- دانشجویان درس روش تحقیق در سه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی و علوم تربیتی با ماهیت پژوهش و بنیادهای نظری فلسفه علم در پژوهش های روانی _ تربیتی آشنا نمی شوند و آموزش قابل ذکری در این مورد به آنان داده نمی شود.

کلیدواژه ها:

روش تحقیق ، برنامه درسی ، روانشناسی ، علوم تربیتی ، روششناسی پژوهش ، معرفت شناسی پژوهش ، آموزش عالی ، دانشکده های روانشناسی و علوم تربیتی ، دانشگاههای بزرگ ایران