تغییرپذیری فراوانی و شدت خشکسالی در ایران با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش-تبخیرتعرق

در این پژوهش، تغییرپذیری دهه ای فراوانی و شدت خشکسالی در گستره ایران بررسی شده است. برای این منظور از داده های شبکه ای مقیاس یک ماهه از شاخص استاندارد شده بارش- تبخیرتعرق در دوره ۲۰۱۵-۱۹۵۶ استفاده شده است. بر اساس آستانه های قراردادی رایج، مشخصه های فراوانی و شدت خشکسالی برای تک تک پیکسل ها محاسبه و مبنای تحلیل وضعیت خشکسالی قرار گرفته است. سپس، فراوانی طبقات شدت خشکسالی محاسبه و روند آن با استفاده از آزمون ناپارامتریک من- کندال بررسی شده است. یافته های پژوهش بیانگر تنوع فضایی زمانی الگوهای شدت خشکسالی در گستره ایران است. فراوانی خشکسالی های خفیف از جنوب به شمال و از شرق به غرب کاهشی بوده؛ در حالی که فراوانی رخداد خشکسالی های شدیدتر از شمال به جنوب و از غرب به شرق افزایشی است. فراوانی بیشینه از رخداد خشکسالی های خفیف و متوسط به ترتیب روی بخش میانی و پایانی ناهموارهای های زاگرس بوده؛ درحالی که فراوانی بیشینه رخداد خشکسالی های شدید و بسیار شدید روی مناطق بیابانی مرکزی، شرقی و جنوب شرقی است. فراوانی خشکسالی های خفیف در جنوب شرق، شمال غرب و شمال شرق بین ۵ تا ۴۰ درصد افزایش یافته است. درحالی که فراوانی خشکسالی های شدیدتر، در غالب گستره ایران بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش داشته است. تغییر فراوانی طبقات شدیدتر خشکسالی ها در حوضه آبریز فلات مرکزی و همچنین خلیج فارس- دریای عمان بارزتر است. روند شدت خشکسالی همزمان با رژیم بارش غالب گستره ایران، کاهشی (تشدید خشکسالی) است. روند افزایشی معنی دار در شدت خشکسالی (تشدید ترسالی) تنها در جنوب شرق ایران همزمان با رژیم بارش موسمی مشاهده می شود. با وجود این، نواحی خشک و فراخشک جنوب شرق ایران متاثر از فراوانی و شدت خشکسالی، دارای درجه آسیب پذیری بالا هستند.

کلیدواژه ها:

Drought ، Variability ، SPEI ، Mann–Kendall trend test ، Spatial-temporal analysis. ، تغییرپذیری ، شاخص استاندارد شده بارش- تبخیرتعرق ، آزمون روند من کندال ، تحلیل فضایی– زمانی