بنیان گذاری علم جبر در دوره اسلامی

علم جبر در شکل آغازین خود، یعنی طبقه بندی و حل معادلات درجه اول و دوم، در حدود ۸۲۰ میلادی با نگارش کتاب الجبر و المقابله محمد بن موسی خوارزمی، ریاضی دان و اخترشناس پرآوازه ایرانی پی ریخته شد. خوارزمی نخستین بار موجودات جبری را تعریف کرد و اعمال ریاضی روی آن ها را به عنوان عملیات جبری شناساند. او معادلات درجه اول و دوم را در «شش نوع استاندارد» طبقه بندی و دستور یافتن و شرایط وجود ریشه آن ها را عرضه و برای دستورها نیز اثبات های هندسی عرضه کرد و نشان داد که همه این معادلات را می توان با عملیات جبری به این شش نوع درآورد و درنتیجه روش کلی حل همه آن ها را عرضه کرد.برخی تاریخ نگاران اروپایی ریاضیات کوشیده اند با وضع اصطلاحاتی چون «جبر هندی»، یا «جبر هندسی/یونانی»، در بنیان گذاری جبر توسط خوارزمی تردید افکنند. برخی نیز اریثمتیکای دیوفانتوس را منبع الهام خوارزمی یا دست کم آثار آن ها را ادامه سنتی با ریشه در ریاضیات بابلی انگاشته اند. اما این دیدگاه ها امروزه چندان پذیرفته نیست. در دوره اسلامی نیز همه دانشوران درباره بنیان گذاری جبر توسط خوارزمی هم داستان بوده اند؛ تنها ریاضی دانی به نام ابوبرزه، پدربزرگش عبدالحمیدبن واسع را مقدم بر خوارزمی دانسته است که البته ابوکامل شجاع بن اسلم، ریاضی دان نامدار مصری این ادعا را به شدت رد کرده است و دیگر دانشوران دوره اسلامی نیز بر تقدم خوارزمی تاکید کرده اند.

کلیدواژه ها:

جبر ، محمد بن موسی خوارزمی ، الجبر و المقابله ، عبد الحمید بن واسع ، ابوبرزه ، ابوکامل شجاع بن اسلم ، جبر هندسی ، جبر یونانی ، جبر هندی ، دیوفانتوس ، اریثمتیکا