ارزیابی کارایی شبیه سازی بارش_رواناب با استفاده از مدل مفهومی هیدرولوژیکی HBV؛ مطالعه موردی حوضه آبریز درگز

آب همواره از مهم ترین نیازهای بشر بوده و شناخت فرآیندهای آبی و مدیریت آن با توجه به نقش آب و شرایط خاص اقلیمی کشور، امری ضروری می باشد. در همین راستا شبیه سازی جریان که از مباحث اصلی هیدرولوژی می باشد را می توان با بهره گیری از مدلهای بارش_رواناب موردمطالعه قرارداد. مدلهای هیدرولوژی درواقع وظیفه تبدیل یک سامانه یا سیستم به حالتی سادهتر و خلاصه تر را دارند و به عنوان برقرارکننده ارتباط بین تئوری مسئله و عمل به دست آوردن اطلاعات، بررسی و تجزیه آنها شناخته می شوند. درواقع مدل نمایانگر واقعیت است و واکنش های مشخصی از حیات حقیقی را به تصویر می کشد و درنهایت سبب درک و شناخت فرایندهای هیدرولوژی می گردد. ازآنجایی که مدلهای بارش_رواناب دارای تنوع می باشند، انتخاب مدلی مناسب برای حوضه امری ضروری است . در این پژوهش از مدل هیدرولوژی مفهومی به نام HBV برای شبیه سازی بارش_رواناب در حوضه آبریز درگز استفادهشده است . جهت اجرای مدل و شبیه سازی فرایند بارش_رواناب در این حوضه ، کد رایانه ای در محیط نرم افزار متلب کدنویسی شده است . دوره شبیه سازی در این تحقیق از سال آبی ۸۴-۸۳ تا ۹۷-۹۸ بوده و از دادههایی قبیل درجه حرارت، بارش و تبخیر و تعرق پتانسیل در مقیاس روزانه به عنوان ورودی های مدل جهت شبیه سازی استفاده شده است . درنهایت پس از شبیه سازی و واسنجی ، با استفاده از ضرایب عملکرد مدل، نتا یج خروجی مورد تحلیل قرار گرفتند. این نتایج نشان دهنده مقدار ضریب تعیین ((R۲ برابر با ۹۹ /۰، حاصل RMSE برابر با ۰۷/۰، ضریب نش ساتکلیف (E) معادل ۵/۹ و درنهایت مقدار Bias برابر با ۳۲/۰ در دوره شبیه سازی پانزده ساله بوده که این مقادیر حاکی از سازگاری مطلوب مدل در حوضه آبریز درگز می باشد. همچنین مشخص گردید که سه پارامتر TT، SFCF و K۲ بیشترین تاثیر را بر روی نتایج خروجی دارند.

کلیدواژه ها:

شبیه سازی بارش_رواناب ، واسنجی ، مدل هیدرولوژی مفهومی ، حوضه آبریز درگز ، مدل HBV