تبارشناسی مراکز تجاری و نظام معنایی آن در دوران تجددگرایی ؛ نمونه موردی : شهر قم

مراکز تجاری به عنوان یکی از اصلی ترین کاربریهای جامعه شهری است. در عصر تجددگرایی تعاریف متفاوتی از بازار و خریدارائه شد. در تحقیق مسئله اصلی شناخت الگوهای کالبدی مراکز تجاری و زمینه های معنایی تاثیرگذار بر آن در دوران تجددگراییدر شهر قم است که شامل سه دوره تاریخی قاجار، پهلوی و انقلاب اسلامی میشود. هدف از این پژوهش یافتن گونه معماریمراکز تجاری در دوره های تجدد و علل و ریشه های تحول معمار ی آنها میباشد. این تحقیق با رویکرد کیفی از نوع پژوهشموردی با شیوه استدلال منطقی، تفسیر تاریخی و تطبیقی با ساختار قیاسی -استقرایی است. برای گردآوری داده ها در مفاهیم بااستفاده از منابع نوشتاری و تحلیل اسناد سازمانهای مربوط، مصاحبه مشارکتی با کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی و دربعد کالبدی و داده های کمی از برداشتهای میدانی اعم از نقش هبرداری و الگوهای رفتاری کاربران و پرسش شفاهی از افراد محلیاستفاده شده است. نتایج این پژوهش در دو حوزه معنایی و کالبد ی قابل تبیین است. در حوزه کالبدی دوران قاجار با حفظکهن الگوها، تغییرات متوجه پوسته بنا میباشد. مراکز تجاری کارکرد تولیدی و عرضه کالا را دارند. در دوره پهلوی پس از جنگجهانی دوم سیاسگذاریهای کلان در پیشبرد نظام سرمایهداری مهمترین عامل تحول مراکز تجاری است. معماری پاساژهابرگرفته از نمونه های مشابه اروپایی ساخته میشود. دستاوردهای تکنولوژی وارد ایران میشود و سیستمهای ساخت را متحولمیکند. نظام شهری از ارگانیک به سمت خیابانهای شطرنجی پیش رفته و برونگرایی در مراکز تجاری نمود می یابد . مراکز تجاریغالبا با رویکرد عرضه کالا ساخته میشوند. در دوره جمهوری اسلامی زمان جنگ ایران و عراق الگوی مصرف اصلاح و مصرف گراییکاهش مییابد. معماری تجاری در اختلاط با کاربریهای اقامتی و فرهنگی ماهیتی کارکردی در جهت رفع نیازهای اساسی افراددارد. رویکرد تولید، خدمات و عرضه در مراکز جریان دارد. جنگ بعنوان ابزاری موثر بر فرهنگ و اجتماع قابلیت سوق جامعه بهمصرف گرایی و یا عکس آن را داراست. پس از جنگ بتدریج با گسترش رسانه ها و تبلیغات، مصرف گرایی در جامعه قوت میگیرد.بناها در جهت تعریف تفریحی از خرید شامل پاساژهای بزرگ، طبقات تخصصی، تبدیل کارکرد فضای مرکزی از فضای اجتماعیبه فضای حرکتی، افزودن کارکردها ی تفریحی و خدماتی و برونگرایی میباشد. معماری این دوره تندیسها ی تجاری را با بهره گیر یاز فناوریهای نوین علم میکند و مدگرایی و سلایق شخصی در اولویت قرار میگیرند.

کلیدواژه ها:

انقلاب صنعتی ، تبارشناسی ، مرکز تجاری ، معماری بومی ، معماری مدرن ، قم.