نوفرم گرایی مبتنی بر ادراک؛ بازخوانی فرمالیسم با رویکردی سیتماتیک به آفرینش فرم در معماری پاسخده

به قدمت تاریخ تمدن، محیط انسانساخت ظرفی برای زندگی انسان بوده که طی زمان با رشد و تکامل افکار و بینش ها تغییر یافته و معیارهای ارزشگذاری متفاوتی به خود گرفته است . در این جریان با توجه به این که انسان به صورت ذاتی ، دوست دار جمال و زیبایی می باشد همواره در جستجوی راهی برای جلوهگری آن در خود و محیط پیرامونش بوده و بنابراین همواره مقوله زیبایی در معماری و طراحی شهری دارای جایگاه قابل تاملی بوده و هست . چرا که درک و تجربه زیبایی در آثار معماری و فضای شهری به واسطه گذر از مجاری حواس محیطی و البته در سطوح متعالی ، ذوق هنری و قوای عقلی ، انگیزش کاربران را تحریک کرده و با تاثیرات بارز ذهنی بر کیفیت زندگی و تجربیات آنان از محیط ، اثرگذار می باشد. در این رابطه ، مقاله حاضر با رویکردی کیفی و با روشی توصیفی به مرور تحلیلی مطالعات حوزه زیبایی شناسی به عنوان یکی از اهداف مهم طراحی معماری معطوف شده و با شیوه تحلیل محتوای کیفی و بر اساس استدلال منطقی به نقد یافته های این حوزه پرداخته است . این تلاش با هدف بازشناخت رابطه فرم معماری و زیبایی محیطی به عنوان یکی از نیازهای رشدی انسان انجام شده و نتایج آن نشان می دهد که بر خلاف نظر مکاتب زیبایی شناختی مبتنی بر فرمالیسم که رابطه زیبایی فرمال با قوه عاقله و ادراک را به حداقل ممکن می کاهند فرم بنا به واسطه تامین عملکردها و فراعملکردهای معماری و اثرگذاری بلامنازعه بر ادراک، نقش قابل توجهی در فرآیند پاسخگویی به نیازهای انسان ایفا می کند. به عبارتی کلیه نیازهای کاربران در سطوح مختلف از کاربردی و عملیاتی تا نمادین و انتزاعی را تحت الشعاع قرار داده و در تعریف زیبایی دخیل می سازد. بر این مبنا، نقش فرآیند طراحی سیستماتیک و بویژه برنامه دهی معماری در ایدهپردازی هدفمند و در نتیجه تطابق فرم با خواست های عملکردی و فراعملکردی ، حائز توجه ویژه است .

کلیدواژه ها:

زیبایی ، فرمالیسم ، روانشناسی محیطی ، فرآیند ادراک ، قابلیت های محیطی ، برنامه دهی معماری