ارزیابی هیدروژئولوژیکی قناتهای دشت گناباد

قنات مهمترین روش بهره برداری از آب های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این تحقیق هیدروژئولوژی قنات های دشت گناباد بررسی شد. به این منظور ابتدا محدوده حوضه آبگیر قنات های دشت تعیین شد. محاسبات بیلان در حوضه آبگیر قنات ها نشان می دهد سالانه حدود ۷/۳ میلیون مترمکعب بیش از مقدار تغذیه حوضه و از ذخیره سفره آب زیرزمینی برداشت می شود که باعث افت سطح آب زیرزمینی در سفره به میزان حدود ۰۶/۰ متر در سال و کاهش زون آبگیر قنات ها می گردد. برای مشخص شدن تاثیر کاهش بارش بر کاهش آبدهی قنات ها، تغییرات بارش حوضه در طی سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۶ به همراه میانگین ۵ ساله بارش ها بررسی گردید. شش رشته از قنات های اصلی دشت شامل قصبه، بهاباد، بیدخت، رهن، دیزق و خشویی انتخاب شدند، هیدروگراف آنها طی سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۶ ترسیم و شیب هیدروگراف برای دو دوره زمانی معین محاسبه گردید. شیب هیدروگراف قنات های قصبه و بهاباد در دوره ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۶ نسبت به دوره ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵ به ترتیب ۵ و ۲ برابر شده است. عدم لایروبی، احداث سد و حفر چاه های عمیق در حوضه آبگیر قنات ها باعث کاهش آبدهی آنها شده است. شیب هیدروگراف قنات دیزق از ابتدا تقریبا ثابت و قنات مذکور کمترین تغییرات آبدهی را دارد. استعداد خوب سفره در محل زون آبگیر قنات، عدم حفر چاه در حریم قنات و تغذیه از طریق نفوذ آب در کوره قنات های بالادست باعث شده تغییرات آبدهی قابل ملاحظه ای نداشته باشد. کاهش آبدهی از ۶ تا ۲۰ لیتر برثانیه در قنات های مورد مطالعه در طول دوره آماری اتفاق افتاده است.

کلیدواژه ها:

بیلان آب ، حوضه آبگیر ، قنات ، کاهش آبدهی ، هیدروگراف