بررسی عوامل موثر بر آب دهی قنات به عنوان روشی برای استحصال پایدار آب از منابع آب زیرزمینی

احداث قنات فنی برای دستیابی به آب و انتقال آن برای مصارف مختلف است و با توجه به گستره وسیعی از مناطق خشک و نیمه خشک در ایران، پایدارترین شیوه جهت استحصال آب زیرزمینی محسوب می شود. با توجه به این که قنات ها به عنوان سرمایه های ملی، نقش و اهمیت به سزایی در توسعه بخش کشاورزی کشور از جمله استان خراسان رضوی دارند و با توجه به نقش قنات در تامین آب مناطق خشک در شرایط کنونی کشور که مساله کمبود آب و مدیریت منابع آب از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، انجام مطالعات پژوهشی در زمینه شناخت بهتر قنات از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است. از این رو هدف مطالعه حاضر بررسی و اولویت بندی مهم ترین پارامترهای فیزیکی و انسانی موثر بر آب دهی قنات با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با توجه به نظر کارشناسان در قنات های دشت مشهد-چناران است. در این راستا، ابتدا عوامل موثر بر آب دهی قنات با مرور منابع و با استفاده از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه قنات و آب زیرزمینی شناسایی و مطالعه شدند. سپس با طراحی پرسشنامه، نظرات کارشناسان در زمینه اهمیت پارامترهای مختلف بر آب دهی قنات جمع آوری شد. هم چنین، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی در محیط نرم افزار Expert Choice، وزن و اهمیت هر یک از پارامترهای مختلف مشخص شد. نتایج حاصل از اولویت بندی پارامترها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که پارامترهای فیزیکی (شامل خصوصیات حوضه آبریز بالادست، خصوصیات فیزیکی آبخوان، خصوصیات هندسی قنات) با وزن ۵۴۵/۰ دارای ارزش بیش تری در آب دهی قنات نسبت به پارامترهای انسانی است. هم چنین بر اساس نتایج اولویت بندی پارامترهای فیزیکی موثر بر آب دهی قنات، پارامترهای مربوط به خصوصیات آبخوان با وزن ۴۹۷/۰ دارای بیش ترین اهمیت در آب دهی قنات هستند. همین طور با توجه به نتایج به دست آمده برای اولویت بندی زیرشاخص انسانی پارامتر مالکیت با وزن ۵۳۹/۰ دارای بیش ترین اهمیت در آب دهی قنات است.

کلیدواژه ها:

Underground water ، Qanat ، harvesting water ، AHP. ، آب زیرزمینی ، قنات ، استحصال آب ، AHP.