مدیریت اقتصادی- محیط زیستی اراضی زارعی با تاکید بر کاهش برداشت آب زیرزمینی در شرایط عدم قطعیت بارندگی: مطالعه موردی منطقه قره طغان نکا

خشکسالی در­ سال­های اخیر و استخراج مستمر آب از طریق حفر چاه­های عمیق منجر به افت سطح آب زیرزمینی شده است. بنابراین لازم است به منظور مدیریت مصرف آب­ زیرزمینی برای به­کارگیری پایدار منابع آب و همچنین حفظ تعادل محیط زیستی در این منبع مهم، تحقیقات و سیاست های مناسبی صورت گیرد. در مطالعه حاضر به­منظور استفاده بهینه از آب زیرزمینی منطقه زراعی قره طغان نکا، از رویکرد تحلیل تصمیم­گیری چندمعیاره تصادفی در شرایط عدم قطعیت در بارندگی استفاده شده است. داده­های مورد نیاز به­صورت کتابخانه­ای جمع­آوری شد و جهت برآورد نتایج از نرم­افزار GAMS استفاده گردید. برمبنای نتایج، افزایش احتمال بارندگی تا ۹۹ درصد منجر به افزایش سود ناخالص زراعی در منطقه گردید. به­گونه­ای که در سناریوهای احتمال ۹۵ و ۹۹ درصد بارندگی نسبت به احتمال ۹۰ درصد، سود ناخالص به­ترتیب حدود ۱/۴۴ و ۴/۱۳ درصد افزایش داشت. در این شرایط میزان برداشت آب زیرزمینی در سناریوهای مختلف، بدون تغییر ولی سهم آب زیرزمینی از کل آب مصرفی با کاهش مواجه شد. در مقابل، در شرایط کاهش احتمال بارندگی به ۹۹ درصد نسبت به احتمال ۹۰ درصد، سود ناخالص الگوی کشت پیشنهادی، حدود ۳۳/۳ درصد کاهش یافت. در این شرایط میزان برداشت آب زیرزمینی نیز به دلیل پایین بودن سطح آب زیرزمینی منطقه و نامناسب بودن آن به لحاظ شوری، در حدود ۳۲/۸ درصد کاهش نشان داد. ولی سهم مصرف آب زیرزمینی نسبت به شرایط موجود و در تمامی سناریوهای مذکور، ثابت ماند. لذا با توجه به سهم بالای آب زیرزمینی در کشاورزی منطقه، همچنین افزایش زیان کشاورزان و احتمال افت سطح آب­های زیرزمینی در سال­های کم بارش، پیشنهاد می­شود برای مدیریت بهینه و بهبود شرایط محیط­زیستی آب­ زیرزمینی منطقه و همچنین حمایت از وضعیت درآمدی کشاورزان، شرایط مناسب برای استفاده از آب­های سطحی در منطقه مورد مطالعه فراهم گردد.

کلیدواژه ها:

بهینه سازی ، چندمعیاره ، آب زیرزمینی ، بارندگی ، نکا