رفتار فرکتالی و ارتباط آن با خصوصیات هیدرومورفومتری حوضه های آبریز دامنه ی شمالی بینالود

در این پژوهش، روابط بین ابعاد فرکتال با خصوصیات مورفومتری حوضه­های آبریز دامنه­ی شمالی بینالود مطالعه شده است. هدف مقاله، محاسبه­ی ابعاد فرکتال حوضه­های مورد مطالعه و مقایسه­ی نتایج آن با خصوصیات مورفومتری آنها و تحلیل رفتار فرکتالی این حوضه­ها بوده است. در ابتدا رودخانه­های طرق، گلستان، اسجیل، گلمکان، فریزی و اخلمد در دامنه­های شمالی بینالود انتخاب و مرز حوضه­های آبریز آنها با استفاده از عکس­های هوایی، تصاویر ماهواره­ای و نقشه­های توپوگرافی مشخص شد. سپس شاخص­های مورفومتری و هیدرولوژی حوضه مانند نسبت انشعاب، طول شبکه­های رودخانه­، تعداد شبکه­ها، مساحت حوضه­ها و طول آبراهه­ی اصلی هر یک از حوضه­ها اندازه­گیری و در نهایت بعد فرکتال برای هر حوضه محاسبه گردید. بر اساس محاسبات صورت گرفته، حوضه­ی آبریز رودخانه­ی اسجیل دارای بیشترین مقدار بعد فرکتال، و حوضه­ی آبریز رودخانه­ی طرق حداقل مقدار عددی بعد فرکتال را دارا می­باشد. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص­کننده­ی روابط معناداری بین ابعاد فرکتال حوضه­ها، شبکه­های زهکشی، فرم­ها، الگوهای نهایی و خصوصیات مورفومتری آنها می­باشد. بررسی رابطه­ی بین بعد فرکتال نسبت انشعاب با مساحت حوضه­های مورد مطالعه، یک رابطه­ی معکوس و منفی را نشان می­دهد، به­طوری­ که در بین حوضه­های مورد مطالعه، حوضه­ی آبریز اسجیل با کمترین مساحت، دارای بیشترین بعد فرکتال انشعاب رودخانه­ای و حوضه­ی آبریز طرق با بیشترین مساحت، حداقل بعد فرکتال انشعاب روخانه­ای را نشان می­دهد. همچنین نتایج ضریب همبستگی در سطح اطمینان ۹۵% بین پارامترهای مورفومتری و ابعاد فرکتال انشعاب رودخانه­ای و تراکم زهکشی، نشان داد که بعد فرکتال انشعاب رودخانه­ای و شکل حوضه، بیشترین ضریب همبستگی را داراست.

کلیدواژه ها:

بعد فرکتال ، ویژگی های هیدرومورفومتری ، آشوب ، دامنه های شمالی بینالود