بررسی تطبیقی توصیف فنون جنگی شاهنامه و معلقات سبع با تکیه بر فن مبالغه (موردپژوهی سروده «رستم و سهراب» و «معلقه عمر بن کلثوم»)

جنگ و جنگاوری یکی از زمینه­های مشترک میان متون حماسی است. حجم زیادی از این متون به توصیف جنگ و شیوه­ها و فنون جنگی اختصاص دارد. بزرگ­نمایی و زیاده­روی در وصف، از ویژگی­های اصلی این قسم از متون است. توصیف صحنه­های رزم و پیکار در بخش پهلوانی شاهنامه فردوسی و معلقات عربی، مبتنی بر مبالغه، این سروده­ها را به یکدیگر پیوند می­زند. در مقاله حاضر، با نگاه تطبیقی به رزم «رستم و سهراب» در شاهنامه و معلقه «عمرو بن­کلثوم» تلاش گردید با تحلیل ابیات، گونه­های مبالغه و تصاویر حاصل از آن در ابیات رزمی مورد تحلیل قرار گیرد. این بررسی نشان می­دهد که در توصیف­های مبالغه­آمیز هر دو شاعر، عناصر طبیعی در محور این ترفند بدیعی قرار دارد که به مدد ابزارهای بیانی، به­ویژه تشبیه و استعاره، آفریده شده­اند. در اغراق­های پیکار «رستم و سهراب» علاوه­بر بخش حسی، گاه بعد روانی تصویر می شود؛ اما در معلقه عمرو بن­کلثوم، اغراق­های شاعر فراتر از امور حسی و بصری نمی­رود و امور انتزاعی به دایره توصیفات او راه ندارد. از اقسام مبالغه نیز، غلو در شعر فردوسی نمود بارزی دارد؛ حال آن­که در معلقه عمرو بن­کلثوم دو گونه تبلیغ و اغراق، بیشتر خودنمایی می­کند.

کلیدواژه ها:

فنون جنگی ، تصویرسازی ، شاهنامه ، معلقه عمرو بن کلثوم ، مبالغه