عوامل مورفومتریک گسترش فرسایش خندقی و پهنه بندی اقلیمی آن در استان کرمانشاه

فرسایش خندقی سهم زیادی در تخریب سرزمین دارد. بنابراین، شناسایی عوامل تشدیدکننده و پیش بینی مناطق حساس به آن امری ضروری است. تحقیق حاضر، با هدف تعیین توزیع مکانی و اقلیمی عرصه های خندقی در استان کرمانشاه و شناخت ویژگی های مورفولوژیک و عوامل اصلی گسترش آن ها انجام شده است. ابتدا، با استفاده از عکس های هوایی ۱:۲۰۰۰۰ و ۱:۵۰۰۰۰، مناطق عمدتا خندقی استان مشخص و سپس، این اطلاعات با استفاده از عملیات میدانی تصحیح شد. محدوده های اقلیمی مناطق خندقی، با استفاده از نقشه های موجود و به روش دومارتن اصلاح ­شده مشخص شد. در هر اقلیم یک تا سه منطقه خندقی به عنوان هدف تعیین و در هر یک از آن ها یک خندق معرف و دو تکرار شناسایی و با عملیات میدانی و بازدید میدانی شناسنامه خندق ها تکمیل شد. این مشخصات شامل موقعیت، تیپ اراضی، ابعاد در سر بالاکند در فواصل ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد از بالاکند، طول، نیم رخ و پلان عمومی خندق بوده است. نتایج نشان داد که حدود ۱۷ درصد استان تحت تاثیر فرسایش خندقی قرار دارد. خندق ­ها در هشت اقلیم استان و عمدتا در تیپ اراضی تپه و دشت های دامنه ای و عمدتا با مقطع ذوزنقه ای و پلان عمومی پنجه ای و نیم رخ پیشانی عمودی و در سازندهای تبخیری گروه فارس پراکنش دارند. پهنه های خندقی سرفیروزآباد، سومار و جبارآباد بیشترین میانگین عرض بالا، پایین و عمق خندق را در میان سایر پهنه های خندقی دارند. در بین عوامل موثر در ایجاد و گسترش خندق، می توان به شدت بارندگی، شیب، فرسایش پذیری خاک به عنوان عوامل طبیعی و تخریب پوشش گیاهی بالادست حوضه، تغییر کاربری و بهره برداری نامناسب به عنوان عوامل انسانی در گسترش فرسایش خندقی اشاره داشت.

کلیدواژه ها:

پهنه های خندقی ، تغییر کاربری ، توزیع مکانی ، عوامل انسانی ، عوامل طبیعی