نقش سرندیپیتی در توسعه دانش بشری

سخن سردبیر Editorial مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره هفدهم، شهریور ۱۳۹۷، ۴۹۴-۴۹۳     نقش سرندیپیتی در توسعه دانش بشری   The Role of Serendipity in Advancing of Human Knowledge   محسن رضائیان[۱]،[۲]   M. Rezaeian   واژه سرندیپ (Serndip) نام فارسی کهن برای کشور سری لانکا است. اما آنچه این واژه را در ادبیات علمی جهان جاودانه ساخت، داستان سه شاهزاده سرندیپ The three princes of Serendip می باشد که ابتدا از زبان فارسی به زبان ایتالیایی ترجمه شده است، این داستان پس از ایتالیایی به فرانسه و از فرانسه به انگلیسی ترجمه گردیده است. این داستان جذاب بر این پایه استوارشده است که پادشاهی در کشور سرندیپ سه پسر داشت که برای رشد و تعالی آن ها از هیچ کوششی فروگذار نبود. بعد از اتمام آموزش های آن ها در قصر، برای آن­که پسرانش تجربیات بیشتری به دست آورند، آن ها را به سفری طولانی می فرستد. آن ها در طول این سفر، با هوش و زکاوت فوق العاده ای که داشتند و بر اساس تصادف و تخیل به کشفیات مهمی دست می یابند. از همین رو برای اولین بار در سال ۱۷۵۴ میلادی، Horace Walpole این واژه را در ادبیات انگلیسی با معنی کشف یک موضوع بر اساس تصادف و هوشمندی به کار برد [۱]. شاید مهم ترین سرندیپیتی در علوم سلامت، کشف تصادفی و هوشمندانه پنی سیلین در سال ۱۹۲۸ میلادی توسط دانشمند اسکاتلندی Alexander Fleming بود که باعث شد تا وی در سال ۱۹۴۵ به جایزه نوبل در طب، دست یابد. با وجود نقش سرندیپیتی در گسترش مرزهای دانش، مانند مثال فوق، اما هم­چنان شناخت ما از میزان تاثیر آن ناکافی است، به عبارت دیگر، تاکنون مشخص نشده است که چه میزان از گسترش دانش بشری بر پایه سرندیپیتی صورت گرفته است. از همین رو شورای پژوهشی اروپا (The European Research Council) تصمیم گرفته است تا با اعطای بودجه پژوهشی ۴/۱ میلیون یورویی به دانشمندی به نام Ohid Yaqub از میزان نقش سرندیپیتی در توسعه دانش مطلع گردد. Yaqub که یک دانشمند بیوشیمیست است که بعدا به علوم اجتماعی علاقه مند شده است، او معتقد است که سرندیپیتی بر اساس مشاهدات زیرکانه توام با درهم برهمی کنترل شده رخ می دهد و در آن وقایع ناخواسته ای رخ می دهد که می توان رد پای آن ها را پیدا کرد. او که در دانشگاه Sussex انگلستان مشغول به کار است، در حال تشکیل گروه تحقیقاتی خود است تا بتواند با بررسی دقیق بودجه های پژوهشی تخصیص یافته و مقالات و نوآوری های حاصل از این بودجه ها، به این نکته مهم دست یابد که چه زمانی و چگونه سرندیپیتی رخ می دهد. در حال حاضر او بر روی پژوهش های علوم سلامت متمرکز است اما ممکن است که دامنه مطالعات وی سایر علوم را نیز در بر گیرد [۲]. نتایج تحقیقات وی در صورت موفقیت ممکن است منجر به شناخت دقیق موقعیت هایی گردد که کشفیات بر پایه سرندیپیتی رخ می دهد که این خود ممکن است منجر به نوآوری هایی بیشتری در علوم بر پایه مشاهدات زیرکانه همراه با درهم برهمی کنترل شده گردد.     References[j۱]    [۱] Serendipity: http://en.wikipedia.org/wiki/serendipity. Wikipedia the free Encyclopedia. Last access Nov. ۲۰۱۸ [۲] [No authors listed]. The serendipity test. Nature ۲۰۱۸; ۱: ۵۵۴(۷۶۹۰): ۵.     [۱]- استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران     تلفن: [phone]، دورنگار: ۳۱۳۱۵۱۲۳-۰۳۴، پست الکترونیکی: moeygmr۲@yahoo.co.uk، ارکید:  ۰۰۰۰-۰۰۰۳-۳۰۷۰-۰۱۶۶ [۲]- استاد مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران  [j۱]رفرنس ها بررسی و در صورت نیاز کامل گردد.

کلیدواژه ها:

Serendipity ، Human Knowledge ، سرندیپیتی ، دانش بشری