تاریخچه نوین اخلاق در مطالعات علوم سلامت، بخش دوم: بیانیه هلسینکی

سخن سردبیر Editorial مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره ۲۱، مرداد ۱۴۰۱، ۴۸۲-۴۸۱ تاریخچه نوین اخلاق در مطالعات علوم سلامت، بخش دوم: بیانیه هلسینکی The Modern History of Ethics in Health Research, Second Part: the Declaration of Helsinki محسن رضائیان[۱] Mohsen Rezaeian همان طور که در سخن سردبیری شماره پیش مجله دانشگاه اشاره شد [۱]، برای رفع مشکلات مربوط به کدنورمبرگ و در سال ۱۹۶۴ میلادی، بیانیه هلسینکی (Declaration of Helsinki) توسط انجمن جهانی پزشکی (World Medical Association) مورد تصویب قرار گرفت [۲]. دو اصل مهم در بیانیه هلسینکی، مورد توجه بود: یکی آن که در صورت لزوم می توان به جای جلب موافقت آگاهانه و داوطلبانه از افرادی که دچار مشکلات شناختی هستند، فقط درصورتی که مخاطرات مطالعه در حداقل خود قرار داشته باشد، این موافقت را از افرادی که قیم قانونی آن ها هستند، اخذ نمود. اصل دیگری که در این بیانیه مورد توجه قرار گرفته بود، ضرورت تصویب طرح مطالعه توسط یک کمیته اخلاق در پژوهش (Research Ethics Committee) مستقل بود [۲]. کمیته های اخلاق در پژوهش مستقل، وظیفه آن را دارند تا طرح مطالعه را به دقت و بدون جانب داری، مورد بررسی قرار داده و مطمئن شوند تا حقوق اخلاقی شرکت کنندگان در مطالعه از هر نظر حفظ شده و موافقت آگاهانه و داوطلبانه آن ها نیز به درستی اخذ گردد [۳]. اگر چه کدنورمبرگ و بیانیه هلسینکی گام های بلندی در تاریخچه نوین  اخلاق در مطالعات علوم سلامت به حساب می آیند، اما تاریخ نشان می دهد که این دو، مانع از انجام مطالعات غیر اخلاقی در علوم سلامت نشده اند [۴]. در یکی از مهم ترین این مطالعات غیر اخلاقی، که به مطالعه Tuskegee Syphilis Study معروف شده است، ۳۹۹ مرد آفریقایی آمریکایی در یک منطقه روستایی در ایالت (Alabama) کشور آمریکا که مبتلا به سفلیس بودند؛ مورد یک پژوهش مشاهده ای آینده نگر قرار گرفتند. در این مطالعه که برای ۴۰ سال و در فاصله سال های ۱۹۳۲ تا ۱۹۷۲ میلادی به اجراء در آمد، محققین به دنبال بررسی تاریخچه طبیعی (Natural history) بیماری سیفلیس بودند [۵]. از همین رو، محققین بر روی شرکت کنندگان انواع آزمایش های بالینی را انجام داده ولی آن ها را از دریافت هر گونه درمان موثری برعلیه بیماریشان، محروم کردند. تا سال ۱۹۷۲ میلادی، تعداد بسیاری زیادی از این مردان و همسرانشان به دلیل مشکلات مربوط به بیماری سیفلیس، چشم از جهان فرو بستند. هم چنین، تعدادی بچه مبتلا به سیفلیس مادرزادی (Congenital syphilis) نیز در جمعیت مورد بررسی به دنیا آمد [۵]. مطالعه تاسکچی نمونه یک مطالعه کاملا غیر اخلاقی بود که در آن، نه تنها موافقت آگاهانه و داوطلبانه معتبری از افراد تحت مطالعه اخذ نشده بود، بلکه آن ها هم چنین از دریافت اطلاعات پزشکی صحیح و درمان مورد نیاز نیز، محروم شده بودند [۳]. از همین رو، جهان نیاز به برداشتن گام های بیش تری در زمینه رعایت اصول اخلاقی در پژوهش های مرتبط با سلامت بود. References [۱] Rezaeian, M. The Modern History of Ethics in Health Research, First Part: the Nuremberg Code. J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۲۲; ۲۱ (۴): ۳۷۵-۶. [۲] World Medical Association. World Medical Association Declaration of Helsinki: ethical principles for medical research involving human subjects. JAMA ۲۰۱۳; ۳۱۰: ۲۱۹۱-۴. [۳] Rezaeian M. The Role and Composition of Research Ethics Committees. JRUMS ۲۰۲۲; ۲۰ (۱۲): ۱۲۹۵-۶. [۴] Nichol AA, Mwaka ES, Luyckx VA. Ethics in Research: Relevance for Nephrology. Semin Nephrol ۲۰۲۱; ۴۱(۳): ۲۷۲-۸۱. [۵] Fairchild AL, Bayer R. Uses and abuses of Tuskegee. Science ۱۹۹۹; ۲۸۴: ۹۱۹-۲۱.   [۱]- استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران   تلفن: [phone]، دورنگار: ۳۱۳۱۵۱۲۳-۰۳۴، پست الکترونیکی: moeygmr۲@yahoo.co.uk، ارکید:  ۰۰۰۰-۰۰۰۳-۳۰۷۰-۰۱۶۶

کلیدواژه ها:

the Declaration of Helsinki ، بیانیه هلسینکی