حق استفاده از آب به عنوان یک حق اساسی و حقوق بشری

آب»، عنصری حیاتی در حیات بشری و در کنار خاک و خورشید و هوا از جمله منابع مهم تداوم بقاء انسان، گیاهان و جانوران موجود در کره زمین است. در اهمیت «آب» در دوران مختلفی گفته شده است؛ از ایران باستان گرفته تا دنیای معاصر. دین مبین اسلام نیز، «آب» را با ارزش ترین آفریده خداوند پس از انسان معرفی نموده است )آیات ۴۸ و ۴۹ سوره فرقان(. بر این اساس، بر مصرف و بهره برداری از آب در آموزه های دینی تاکید بسیار شده است، بنحوی که اسراف آب حرام و صرفه جویی در مصرف آن، عملی پسندیده و ثواب معرفی شده است. با ملاحظه این درجه اهمیت از «آب»، واضعان بین المللی قوانین و مقررات، در سه نسل مقررات حقوق بشری، خصوصا پارگراف سوم نظریه تفسیری شماره ۱۵ )کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سازمان ملل متحد( و پارگراف اول ماده )۱۱( میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به حق بر آب، دسترسی آزادانه به آن )با شاخصهایی همچون حق دسترسی همه به آب کافی، سالم، قابل قبول، دسترسی فیزیکی، مقرون به صرفه و برای استفاده شخصی و خانگی( تاکید شده است؛ بنحوی که حق استفاده از آب و بهره وری از آن در کنار دیگر حقوق بنیادین بشر )مانند حق دسترسی به غذای کافی، مسکن و پوشاک( قرار گرفته است. علاوه بر این، اسنادی همچون منشور اجتماعی اروپایی )۱۹۹۶(، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر )۱۹۶۹( و مشنور آفریقایی حقوق بشر و مردمان )۱۹۸۱( به وضوح به الزامات حقوق بشری در مورد دسترسی به آب آشامیدنی سالم اشاره داشته اند. در این مقاله که به روش کتابخانه ای و با اتکاء بعضی اطالعات و دادههای بین المللی گردآوری شده است در مقام بررسی «حق استفاده از آب» در جامعه جهانی، بعنوان یک حق بنیادین، اساسی و بشری خواهیم بود که در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که با توجه به محدودبودن منابع آبی در جهان، حق دسترسی به آب و استفاده از آن، تابع ضوابط و قواعدی است که اولا: منجر به تدمین مایحتاج ضروری بشر گردد، ثانیا: مدیریت آن بنحوی باشد که منجر به ایجاد بحران و خشکسالی در جهان نگردد، چرا که کمبود آب در جهان یک بحران بین المللی و فراسرزمینی است که می تواند منجر به وقایع ناخوشایند گردد.

کلیدواژه ها:

آب ، : حق بر آب ، آب آشامیدنی ، حقابه ، بهره برداری از منابع آبی ، حقوق بشر ، محیط زیست سالم.