بررسی فیتوشیمیایی عصاره آبی گیاه شنگ (Tragopogon collinus) جمعآوری شده از منطقه رویشی مشگینشهر و تاثیر ضد میکروبی غلظتهای مختلف آن بر روی برخی از باکتریهای شایع دهان و دندان

مقدمه و هدف: گیاهان دارویی و معطر منبع مهم متابولیسمهای ثانویه به شمار میروند که برای سلامتی انسان حائز اهمیت است. کشف گیاهان با اثرات آنتی باکتریال قوی و استفاده از آنها به عنوان دهانشویه، عوارض نامطلوب ترکیبات شیمیایی را کاهش داده و نیز مقرون به صرفه میباشد. بررسیها نشان میدهند که گیاهان دارویی میتوانند با اطمینان و به طور موفقیت آمیز در درمان بیماریهای باکتریایی بدون بروز اثرات مضر و مقاومتهای دارویی به کاربرده شوند به همین منظور با توجه به مطالعات انجام شده و مرور منابع و جستجو در پایگاه های اینترنتی تا کنون مطالعه ای با هدف بررسی فیتوشیمیایی عصاره گیاه دارویی شنگ جمعآوری شده از مناطق رویشی مشکین شهر و اثرات ضد میکروبی آنها بر روی برخی از باکتریهای شایع دهان و دندان انجام نشده است. مواد و روش: در این تحقیق نمونه مربوط به گیاهان دارویی شنگ با استفاده از منابع موجود، در تابستان سال ۱۴۰۰ از منطقه رویشی اندزق واقع در مشگین شهر جمع آوری و سپس به کمک متخصصین گیاه شناسی بخش تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل با استناد به نمونه هرباریومی مطابقت و شناسایی شد. هنگام جمع آوری نمونه ها تمام مشخصات محل به صورت دقیق تعیین و ثبت شد. برداشت نمونه ها در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه در بین ساعات ۱۲ الی ۱۵ در اوج تابش خورشید به دلیل وجود بیشترین ماده موثره انجام شد. اندامهای مورد نظر گیاه، که شامل گل است از گیاه جدا و در پاکتهای مخصوص قرار داده و به محل خشک شدن انتقال یافت. سپس جداسازی و پاکسازی شد. عمل خشک کردن بلافاصله به روش خشک کردن در سایه، و در دمای ۲۰ الی ۲۸ درجه سلسیوس اتاق انجام گرفت و سپس در جای خشک و خنک نگهداری شد، و موقع استحصال ماده موثره با خرد کن ( CG۱۰۰) خرد، و تا زمان انجام سایر آزمایشها در آزمایشگاه بخش تحقیق و توسعه موسسه دانشبنیان پژوهشگران داروی سبز در بطریهای شیشه ای درب بسته نگهداری شد. عصاره گیاه دارویی شنگ به روش ماسراسیون استخراج و ترکیبات فنلی آنها توسط دستگاه HPLC شناسائی شد، اثر ضد میکروبی عصاره در غلظتهای ۲۵)، ۵۰ و ( ʽg/ml ۱۰۰ مورد مطالعه قرار گرفت. این باکتریها شامل میکروبها و قارچهای شایع، از جمله استرپتوکوکوس موتانس، استرپتوکوکوس سانگویس، استرپتوکوکوس سالیواریس، استرپتوکوکوس سوبرینوس، اشرشیاکلی، ایکنلا کوردنس، سودوموناس آنروژینوزا و کلبسیلا پنومونیه بود. جهت بررسی فعالیت ضد میکروبی عصاره ها از روش دیسک دیفیوژن و MIC استفاده شد. آنالیز آماری داده ها با نرم افزار SPSS و T-test و رسم نمودارها از نرم افزار Excel ۲۰۰۷ انجام گرفت.یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از آنالیز عصاره با استفاده از روش HPLC مشاهده شد که عصاره شنگ دارای۳۵/۷۴ درصد ترکیبات فنلی میباشد که از این میزان ۱۹/۴۳ درصد آن را Ursolic acid تشکیل میدهد. در بررسی اثر عصاره بر روی باکتریها نیز، مشخص گردید که شنگ کمترین تاثیر مهاری را علیه باکتری کلبسیلا پنومونیه و بیشترین اثر مهاری را بر روی باکتری کاندیداگلابراتا دارد. نتایج حاصل از آزمون MIC نیز تایید کننده این اثرات بود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج فیتوشیمایی حاصل از عصاره این تحقیق میتوان بیان نمود که گیاه دارویی شنگ دارای ترکیبات فنلی ضد میکروبی می باشند. لذا نتایج حاصل از مطالعه نشان داد که عصاره گیاه دارویی شنگ دارای خاصیت ضدمیکروبی مناسب علیه باکتریهای عامل عفونت دهان و دندان میباشد، بنابراین میتوان عصاره گیاهی حاضر را به عنوان جایگزینی برای داروهای استاندارد کلرهگزیدین و نیستاتین بیان نمود.

کلیدواژه ها:

فیتوشیمیایی ، شنگ ، HPLC ، ضد میکروبی ، ترکیبات فنلی.