کلمات مرکب «انعکاسی» در فارسی: انگاره دستوری شدگی

انعکاسی ها در مطالعات زبان شناسی به آن دسته از واحدهای زبانی اطلاق می شوند که به دلیل رمزگذاری هم مرجع بودگی میان فاعل و موضوع دیگر فعل (مفعول مستقیم یا غیرمستقیم) یا تاکید برگروه اسمی در جمله به کار گرفته می شوند. مختصر حاضر بر آن است تا به بررسی آن دسته از کلمات مرکب در زبان فارسی بپردازد که با عناصر انعکاسی: «خویش» و «خویشتن» و عنصر انعکاسی و انعکاسی تاکیدی «خود» پدید می آیند. این بررسی با هدف واکاوی ویژگی این دسته از واژگان مرکب در به تصویرکشیدن «ساخت موضوعی» کامل، یعنی رمزگذاری همه موضوعات و با مشخصه «انعکاسی» درون یک واژه و همچنین مفهوم «تاکید» به انجام رسیده است. در این زاویه از واکاوی، مقاله حاضر از تحلیل کونیش (۲۰۱۱) در بررسی ساخت موضوعی ترکیبات اسمی با انعکاسی ها پیروی کرده است. از آنجا که بخشی از تحلیل های پژوهش نیازمند کاوش های درزمانی بوده است، اصول انگاره دستوری شدگی به خدمت گرفته شده اند. این کاوش ها حاکی از این حقیقت بودند که عناصر انعکاسی در ترکیبات واژگانی نیز تنها حامل مفاهیمی بودند که در ساخت های نحوی رمزگذاری می کنند. داده های پژوهش نشان می دهند که پیدایش ترکیبات واژگانی با عناصر انعکاسی، در فصل مشترک نحو و واژگان به وقوع می پیوندد، از این رو ترکیبات مذکور از میزان ترکیب پذیری بالایی برخوردارند. همچنین مشخص شد که زبان فارسی، همانند دیگر زبان های دنیا، مفهوم انعکاس را پیش از مفهوم قیدی «تاکید» در ترکیبات واژگانی رمزگذاری کرده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که رمزگذاری مفهوم «انعکاس»، رابطه فاعل و مفعول مستقیم و نیز کاربرد انعکاسی «خود»، به میزان قابل توجهی به ترتیب از رمزگذاری مفهوم «تاکید»، رابطه فاعل و مفعول غیرمستقیم و نیز کاربرد دیگر عناصر انعکاسی بیشتر بوده است.

کلیدواژه ها:

انعکاسی ها ، انعکاسی های تاکیدی ، ترکیبات واژگانی ، ساخت موضوع ، دستوری شدگی.