تجزیه و تحلیل الگوی انتشار عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی در حوضه آبریز رود قره سو در خلیج گرگان، شمال ایران

دانش الگوی توزیع و انتشار عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی و سطح تابش آنها در محیط زیست برای ارزیابی تاثیرات آن بر سلامتی انسان­ها و موجودات زنده بسیار مهم است. در این پژوهش، فعالیت ویژه عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی برای ۳۰ نمونه جمع­ آوری شده از رسوبات بالادست و دهانه خروجی رود قره ­سو به خلیج گرگان و همچنین رسوبات قسمت شرقی خلیج گرگان با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی اندازه­ گیری و نقشه توزیع آنها با استفاده از نرم­ افزار  سرفر و GIS ترسیم شد. فعالیت ویژه Ra۲۲۶، Th۲۳۲، K۴۰ و Cs۱۳۷ به ترتیب از ۸/۸۰ تا ۳۱/۹۲ ، از ۱۱/۱۶تا ۴۳/۱۹، از ۱۸۳/۷۷ تا ۵۶۲/۸۸  و از ۰/۸۳ تا ۱۲/۷۲ بر حسب Bq/kg  به دست آمد. در بالادست سرچشمه رود قره سو، میانگین غلظت Ra۲۲۶، Th۲۳۲، K۴۰ و Cs۱۳۷ در نمونه­ های خاک کنار رود قره­ سو بیشتر از رسوبات کف این رودخانه بود که نشان دهنده شستتشوی رسوبات و حمل عناصر پرتوزا توسط جریان آب و انتقال این عناصر به نقاط پایین­تر است. در دهانه رود قره­ سو و خلیج گرگان، الگوهای توزیع ۲۳۲Th و ۴۰K تقریبا مشابه یکدیگر هستند و بالاترین غلظت عناصر Ra۲۲۶، Th۲۳۲و K۴۰ مربوط به رسوبات دهانه رود قره ­سو است. غلظت Cs۱۳۷ در دهانه رود قره­ سو کمترین مقدار را دارد و با فاصله گرفتن از دهانه به سمت قسمت­های میانی خلیج گرگان بر غلظت آن افزوده می­شود که این الگوی انتشار نشان دهنده حرکت ­پذیری بالا و تمایل به رسوب­گذاری در نقاط آرام تر برای Cs۱۳۷ است. مقادیر اندازه­ گیری شده برای کمیت­های پرتوشناختی و شاخص­های خطرپذیری ناشی از تابش­های هسته­ ای در این پژوهش در محدوده مجاز هستند و میزان تابش­های هسته­ ای موجود، سلامتی ساکنین منطقه را تهدید نمی­کند.

کلیدواژه ها:

پرتوزایی ، الگوی انتشار ، Cs۱۳۷ ، خلیج گرگان ، رود قره سو