پژوهشی در خوانش شاخه های آمیختگی در فضای فردی- جمعی حیاط خانه سنتی (خانه های تاریخی ایران مرکزی در عهد قاجار و صفوی)

پیکره هر اثر معماری را شاخه هایی خاص موجودیت می بخشند که نحوه سازمان یافتگی و آمیختگی این شاخه ها بر روابط خاصی که میان فضاهای اصلی و فرعی داخل بنا جاری می شوند، اثرگذاری دارند. شاخه آمیختگی یا مولفه ترکیبی، بخش یا جز تعیین کننده در موجودیتی مادی یا معنوی است که دربرگیرنده تمامی موجودیت های فیزیکی یا کالبدی بنا، محیط آن و نیز مفهوم هایی است که به تعیین هویت اجتماعی بنا راه می برند و بررسی آن در محفلی تحلیلی، راه و روال شناخت فضای معماری است. از جمله عناصر و اجزای ساختاری خانه ایرانی، حیاط است که در ساختار فضایی مسکن از جایگاه و ضرورت ویژه ای برخوردار بوده و از جنبه های اقلیمی، عملکردی، مناسبات فرهنگی و اجتماعی حائز اهمیت فراوانی بوده است. همچنین بخش زیادی از عملکردهای خانه متاثر از آن است. پژوهش حاضر با کاربرد روش توصیفی تحلیلی، تفسیری تاریخی و پدیدارشناسانه و با تکیه بر شواهد و قرائن تاریخی، به بررسی ویژگی ها و ابعاد شاخه های آمیختگی در حیاط خانه سنتی می پردازد، هویت فردی-جمعی آن را استدلال می نماید و در این میان، خانه های تاریخی ایران مرکزی در عصر قاجار و صفوی را مورد بررسی قرار می دهد. به علاوه چهار خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار در شهرهای یزد و کاشان انتخاب شده اند تا با مشاهدات میدانی و بررسی های کتابخانه ای سوالات پژوهش پاسخی مصداقی پیدا کنند. سوالات تحقیق مطرح می کنند که؛ هریک از شاخه های آمیختگی در حیاط خانه های تاریخی دارای چه ویژگی ها و ابعادی است؟ و چگونه می توان هویت فردی-جمعی حیاط خانه سنتی را بر اساس شواهد و قرائن تاریخی استدلال نمود؟ یافته های تحقیق نشان می دهند شاخه آمیختگی کالبدی ضمن پاسخگویی به نیازهای کارکردی، پدیدآورنده سایر شاخه های آمیختگی فرهنگی، اجتماعی، آیینی، طبیعی و تفریح و لذت است که از طریق شکل دادن به قلمروهای مشترک یا منفرد و مجزا، امکان انجام کارکردهای متنوع را فراهم نموده و به پدیداری هویت فردی-جمعی حیاط خانه سنتی انجامیده است.

کلیدواژه ها:

components ، Courtyard ، Historical House ، Central Iran ، Qajar ، Safavid