مراحل استنباط حکم شرعی از قرآن کریم

«قرآن» اولین و مهم­ترین منبع استنباط حکم شرعی نزد فقیهان اسلامی است. این نوشتار در پی پاسخ به این سوال است که مراحل استنباط حکم شرعی از قرآن چیست؟ به تعبیر دیگر، جزئیاتی که در ذهن فقیه از نقطه شروع تا نقطه پایان برای کشف نظر شارع می گذرد، شامل چه مراحلی است. باید گفت استنباط صحیح احکام از قرآن کریم در گرو طی مراحلی است که به ترتیب عبارت اند از: تبیین موضوع، بررسی احتمالات، بررسی ادله و دلالت آن و جمع­بندی ادله. نوشتار حاضر به روش توصیفی، تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای و با هدف بررسی مراحل مذکور تدوین یافته است. یافته­های تحقیق حاکی از این است که مراحل استنباط در چهار مرحله کلی خلاصه می شود: ۱. در ابتدا فقیه با یک پرسش روبه رو می­شود که این پرسش یک موضوع را در بر می­گیرد. ۲. او با مراجعه به کتب اخلاقی، تفسیری، روایی و فقهی، پیشینه بحث و دیدگاه های موجود(در صورت وجود) را جمع­آوری می­کند. ۳. سپس به منابع استنباط رجوع می­کند و دلالت آن­ها را بررسی می­کند. ۴. در نهایت با توجه به شناختی که نسبت به ماهیت موضوع پیدا کرده است و با آگاهی از نظرات و آرای موجود و بر اساس استدلال های منطقی مبتنی بر منابع فقهی، به بیان حکم فقهی می پردازد.

کلیدواژه ها:

استنباط ، اجتهاد ، استنباط فقهی ، مراحل استنباط ، قرآن کریم