بررسی فضاهای تهی مسجد شیخ لطف الله

امروزه معماران در طراحی بناها بیش از هر چیز به جنبه های مادی و کمی فضاها توجه دارند و فارغ از کاربردهای معنوی و کمیت های موجود در معماری اصیل ایرانی هستند، فضای تهی یکی از این جنبه ناشناخته در معماری و برگرفته از عرفان اسلامی و ایرانی است. در عرفان معنای تهی بودگی دست یابی به معرفتی خاص، که انسان توسط آن می تواند به شناخت خویشتن و خداوند در درون خود رسیده که نتیجه آن «فنافی الله» و یگانگی با خداوند است. برای ایجاد فضاهای تهی در بناهای مذهبی به ویژه مساجد از راهکارهای گوناگون از جمله سرشاری نقوش، نور و سایه، تاریکی و ساختار ورودی بنا استفاده شده که انسان با قرارگیری در آن از خویشتن خالی و آمادگی حضور با مقام قدسی  خداوندی را می یابد. در این پژوهش از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه ای با رویکردی عرفانی برگرفته از نظریات سنت گرایان و روش کیفی به چیستی فضای تهی و یافتن آن در مسجد شیخ لطف الله و کاربردش پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد، نقوش و فضاها همگی حول محور مرکزی گنبد شکل گرفته و ارکان آن در حال چرخشی دایره وار نمادی از  بی نهایت، بی کرانگی و خلا است و این فضاها به گونه ای طراحی شده اند که آدمی را ابتدا در حال قبض و سپس بسط قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

Architecture ، Mysticism ، Vacant Space ، Traditionalists ، “Sheikh Lotfollah” Mosque