نقش تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک (مطالعه موردی: بخشی از اراضی شهرستان بجنورد)

کاربری های مختلف اثرات متفاوتی بر تغییر پذیری ویژگی های خاک دارند. تغییرات غیر علمی و نا آگاهانه کاربری اراضی تاثیر جدی بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک می گذارد. هدف از این پژوهش، تحلیل نقش تغییر کاربری اراضی بر روی برخی از خصوصیات شیمیایی خاک در بخشی از اراضی شهرستان بجنورد می باشد. بر همین اساس از ۵ کاربری مرتع، دیم، باغی، شالیزار و جنگل کاری شده از ۲ عمق ۳۰ - ۰ و ۶۰ - ۳۰ سانتیمتری در ۳ تکرار به گونه ای که از لحاظ موقعیت شیب و مواد مادری یکسان باشند، نمونه برداری انجام شد و تجزیه و تحلیل آماری به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی صورت گرفت. نتایج نشان داد کربن آلی خاک تحت تاثیر کاربری، عمق و اثر متقابل آنها در سطح یک درصد معنی دار شد. تغییر کاربری اراضی بر میزان پتاسیم قابل جذب و فسفر قابل استفاده خاک در سطح احتمال یک درصد معنی دار و دو پارامتر عمق و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر یکدیگر نداشتند. در بین عناصر کم مصرف مورد مطالعه پارامتر کاربری، عمق و اثر متقابل سه عنصر روی، آهن و منگنز در سطح احتمال یک درصد و پارامتر کاربری و عمق در عنصر مس در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر یکدیگر نداشتند. دو پارامتر کاربری و عمق بر میزان واکنش پذیری و قابلیت هدایت الکتریکی خاک ( pH ، EC ) در سطح احتمال یک درصد معنی دار و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر یکدیگر نداشتند. کاربری دیم در عمق اولیه با عملکرد ۲.۲۲ درصد و کاربری باغی در عمق ثانویه با عملکرد ۱.۰۳ درصد بیشترین میزان کربن آلی را به خود اختصاص داده اند. میزان کربن آلی خاک در عمق اولیه بیشتر از عمق ثانویه گزارش شد. کاربری باغی با عملکرد ۴۴۰.۶۰ و ۸۰.۵۳ میلی گرم بر کیلوگرم به ترتیب بیشترین میزان پتاسیم قابل جذب و فسفر قابل استفاده را در بین کاربری ها به خود اختصاص داده است. کاربری جنگل و باغی با عملکرد ۱.۳۷ و ۱.۱۰ میلی گرم بر کیلوگرم به ترتیب در عمق اولیه و ثانویه بیشترین میزان عنصر روی را به خود اختصاص داده اند. کاربری شالیزار با اختلاف چشمگیر در هر دو عمق با میزان ۲۵.۸۶ و ۲۰.۲۲ میلی گرم بر کیلوگرم بیشترین میزان آهن، با عملکرد ۹.۳۹ و ۸.۸۶ میلی گرم بر کیلوگرم بالاترین میزان عنصر منگنز و با عملکرد ۱.۱۳ میلیگرم بر کیلوگرم بیشترین میزان عنصر مس را در بین کاربری ها دارا می باشد. در تمامی کاربری ها عمق اولیه در مقایسه با عمق ثانویه بیشترین میزان عناصر کم مصرف را دارا می باشد. کاربری های باغی، شالیزار و دیم به ترتیب با عملکرد ۷.۷۱ ، ۷.۷۰ و ۷.۶۴ بیشترین میزان واکنش پذیری خاک را در بین کاربری ها به خود اختصاص داده اند. عمق ثانویه با عملکرد ۷.۶۷ در مقایسه با عمق اولیه با عملکرد ۷.۵۷ واکنش پذیری بیشتری را دارا می باشد. کاربری های باغی، شالیزار، جنگلی و دیم با عملکرد ۲.۳۵ ، ۲.۳۴ ، ۲.۳۰ و ۲.۲۳ میلی زیمنس بر متر بیشترین میزان هدایت الکتریکی خاک را در بین کاربری ها دارند. عمق اولیه با عملکرد ۲.۳۱ میلی زیمنس بر متر بیشترین میزان هدایت الکتریکی خاک را در مقایسه با عمق ثانویه با عملکرد ۱.۹۴ میلی زیمنس بر متر دارا می باشد.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری ، خاک ، خصوصیات شیمیایی ، بجنورد