مطالعه تنوع و تراکم گونه ای بانک بذر علف های هرز در نظام های زراعی تولید پیاز (Allium cepa L.)

سابقه و هدفبا شناسایی بانک بذر علف های هرز می توان به ترکیب و تراکم گونه ای بانک بذر و فلور علف های هرز در طول فصل زراعی پی برد و در انتخاب بهترین زمان و روش مناسب جهت مبارزه موثر بذرهای علف های هرز موجود در خاک دقت لازم را داشت. از آنجایی که کشت ممتد یک گیاه در زمین زراعی باعث افزایش بانک بذر علف های هرز می گردد لذا به منظور وصف جوامع گیاهی سطح زمین و ارزیابی هر گونه تغییرات در آن ها نیاز به شناخت و بررسی بانک بذر خاک می باشد در واقع با شناخت بانک بذر می توان به کنترل علف های هرز آینده در مزرعه کمک نمود و از طریق آن روی عملیات مدیریتی بهتر تمرکز کرد. این پژوهش به منظور بررسی اثر تداوم تک کشتی پیاز بر تراکم و تنوع علف های هرز بوم نظام های زراعی منطقه جیرفت انجام شد.مواد و روشنمونه برداری بانک بذر علف های هرز از دو عمق ۲۰-۰ و ۴۰-۲۰ سانتی متری خاک به روش سیستماتیک تصادفی صورت گرفت. تراکم و تنوع بانک بذر علف های هرز به روش جوانه زنی در شرایط گلخانه ای تعیین گردید. جامعه مورد مطالعه شامل نمونه های خاک از چهار نظام زراعی تک کشتی پیاز با تداوم های کم تر از سه سال (S۱)، بین سه تا پنج سال (S۲)، بین پنج تا هشت سال (S۳) و بیش تر از هشت سال (S۴) و آیش طولانی مدت (F) بود. برای مقایسه ی شاخص های مختلف تنوع و غنا در نظام های مختلف تک کشتی پیاز از آزمون LSD استفاده شد.نتایج و بحثدر هر دو عمق۲۰-۰ و ۴۰-۲۰ سانتی متر بیش ترین تراکم مربوط به علف هرز آفتاب پرست (Heliotropium europium L.) بود. شمار کل بذرهای جوانه زده در شرایط گلخانه ای در نظام های تک کشتی پیاز و آیش در عمق ۰ تا ۲۰ حدود ۴۱۴۰ عدد بذر در متر مکعب خاک بود که در این عمق نظام های زراعی F و S۴ به ترتیب با میانگین ۲۲۱ و ۱۷۰۴ بذر در متر مکعب دارای کم ترین و بیش ترین تعداد علف هرز بودند و عمده بذرها در این عمق مشاهده شد. در عمق ۴۰-۲۰ سانتی متر شمار ۲۰۴۹ عدد بذر در متر مکعب خاک مشاهده گردید. در این عمق نظام های زراعی S۴ و F به ترتیب با میانگین ۸۳۰ و ۱۴۳ دارای بیش ترین و کم ترین تعداد علف هرز بودند. همچنین نتایج نشان داد تداوم های تک کشتی پیاز در هر دو عمق روی شاخص های تنوع و غنای گونه ای علف های هرز اثر معنی داری داشت و نظام های زراعی S۴ و F به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین تنوع و غنا بودند. در واقع با افزایش تداوم تک کشتی پیاز تراکم علف های هرز افزایش یافت. نتیجه گیریاز آنجایی که تراکم بذرهای علف های هرز در زمین های تحت کشت مداوم بیش تر از آیش است و نسبت بالاتری از بذرها در لایه سطحی خاک تجمع می یابند لذا با اجرای تناوب مناسب می توان تراکم بذور را در بانک بذر کاهش داد. بنابراین توصیه می شود به جای کشت ممتد یک گیاه زراعی، از تناوب های زراعی با مجموعه متنوعی از گیاهان زمستانه و بهاره استفاده کرد که با افزایش تنوع، شرایط مناسبی برای کنترل بهتر و قطع سیکل زیستی علف های هرز فراهم می کند.

کلیدواژه ها:

تراکم ، تناوب زراعی ، غالبیت ، کشت ممتد ، مدیریت زراعی