از زبانشناسی انتقادی تا تحلیل گفتمان انتقادی

تحلیل گفتمان انتقادی به مثابه حوزهای بینار شتهای، حوزهای جذاب از تحلیل گفتمان می باشد که از رهگذر ماهیت بینار شته ای آن،پیونددهنده حوزه های جامعه شناسی ، نشانه شناسی، زبانشناسی ، علوم سیاسی و علوم ارتباطات می باشد. این حوزه، در پی آشکارسازیروابط پنهان قدرت، نابرابری، نظام سلطه و ایدئولوژی در پس کنش های گفتمان مدار می باشد. دو اصطلاح زبانشناسی انتقادی و تحلیلگفتمان انتقادی اغلب به شکل متناوبی مورد استفاده قرار گرفته است. با این وجود، رفته رفته، اصطلاح تحلیل گفتمان انتقادی،جایگزین اصطلاح زبانشناسی انتقادی گشته است. به صورت مشخص، ریشه های تحلیل گفتمان انتقادی را می توان در جامعه شناسیزبان، زبان شناسی متن، زبان شناسی کاربردی و کاربرد شناسی زبان جستجو کرد. البته، میبایست به این نکته توجه داشت که هرگزمطالعات حوزه تحلیل گفتمان انتقادی در صدد ارائه نظریه واحدی نبوده اند چرا که، به جهت تنوع مطالعاتی این حوزه و بهره گیری ازچارچوب های نظری متفاوت، به سمت و سوی داده ها و متدلوژی های متفاوت سوق یافته اند. پس، می توان اظهار داشت که متدلوژیبه کار گماشته شده از سوی پژوهشگران این حوزه، متدلوژی یکپارچه و همگن نیست؛ چراکه پژوهشگران تحلیل گفتمان انتقادی نیزاز یکسو، از رویکردهای دستوری و زبانشناختی متفاوتی بهره جسته اند و از سویی دیگر، در تعاریف ارائه شده پژوهشگران این حوزه ازکلیدواژه های تحلیل گفتمان، ایدئولوژی و قدرت، ماهیت چندوجهی این رشته مشهود است. پس، آنچنان که روس وداک به درستیبدان اشاره می کند، بهتر می نماید تا از ا صطلاح "مکتب" و یا "برنامه" در باب تحلیل گفتمان سخن برانیم. با توجه به اهمیت سیرتحول این حوزه از تحلیل گفتمان، کنکاش حاضر در تلاش است تا روند تکامل حوزه تحلیل گفتمان انتقادی را از حوزه هایزبانشناسی انتقادی، نشانه شناسی اجتماعی تا نضج گراتن رویکردهای مختلف تحلیل گفتمان انتقادی مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان انتقادی ، ایدئولوژی ، کنش گفتمان مدار