ارزیابی کارکردهای بوم سازگان جنگلی با بهره گیری از روش های تلفیقی تصمیم گیری چند معیاره (استان مازندران، بوم سازگان جنگلی شیاده و دیوا)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: در میان بوم­سازگان­ های متنوع در روی خشکی­ های زمین، بوم­سازگان­ جنگل با میزبانی مجموعه­ای از فرآیندهای پیچیده اکولوژیکی باعث شکل­ گیری و جریان مستمر کارکردها و خدماتی می­ شوند که به اشکال مستقیم و غیرمستقیم در حیات اقتصادی و یا معاش انسانی نقش­ آفرین هستند، که حفظ و نگهداری آن باید هدف اساسی فعالیت­ های انسان قرار گیرد.کارکردهای بوم­سازگان­ جنگل بر اساس متداولترین و جامعترین طبقه ­بندی کالاها و خدمات بوم ­سازگان­ به چهار طبقه کارکرد تنظیمی، کارکرد اطلاعاتی، کارکرد تولیدی و کارکرد زیستگاهی تقسیم می ­شوند. این کارکردها و خدمات رایگان نیستند و ارزش و بهای اقتصادی نهفته ­ای دارند. در صورتیکه این خدمات رایگان تلقی شوند بوم­سازگان­ جنگلی مورد بهره­ برداری بی­ رویه قرارمی­ گیرند. مواد و روش ها: بوم­سازگان جنگل بعنوان یک منبع طبیعی ارزشمند، کارکردها و خدمات مختلفی را برای بشر فراهم می­کند که بررسی نقش و اهمیت آنها از اهداف این پژوهش است. به منظور نیل به این هدف تکنیک­های تصمیم­گیری چند معیاره شامل تحلیل نسبت ارزیابی وزن­دهی تدریجی (SWARA) به منظور محاسبه وزن کارکردهای بوم­سازگان جنگل، مدل مجموع ساده وزین (SAW­)، ارزیابی نسبت جمعی (ARAS) و تکنیک ترجیحات بر اساس مشابهت به راه­ حل ایده آل (TOPSIS) برای اولویت­ بندی کارکردها استفاده شده است. در این مطالعه داده­ های پژوهش به­ صورت پیمایش میدانی، نمونه ­گیری تصادفی و با تکمیل پرسشنامه توسط ۱۵۰ خانوار بومی حاشیه بوم­ سازگان جنگلی شیاده و دیوا در شهرستان بابل استان مازندران استخراج گردید تا نمایان شود کدام یک از کارکردهای بوم­سازگان جنگلی شامل کارکردهای تنظیمی، زیستگاهی، تولیدی و اطلاعاتی دارای اهمیت بیشتری برای جوامع بومی منطقه می ­باشد. یافته ها: تجزیه و تحلیل یافته­ های وزن ­دهی کارکردهای بوم­سازگان جنگلی شیاده و دیوا با استفاده از تکنیک SWARA نشان داد که کارکردهای تنظیمی، اطلاعاتی، زیستگاهی و تولیدی به­ ترتیب با کسب وزن­ه ای ۰/۴۶۲۳، ۰/۲۲۱۱، ۰/۱۶۸۵ و ۰/۱۴۸۱­ بیشترین وزن را به­ خود اختصاص داده ­اند. نتیجه ­گیری:براساس نتایج بدست­ آمده از اولویت­ بندی کارکردهای بوم ­سازگان جنگلی منطقه با مدل­ های SAW­­،  ARASو TOPSIS کارکردهای تنظیمی و اطلاعاتی در اولویت بالاتری نسبت به سایر کارکردها قرار گرفتند. پیشنهاد می ­شود با توجه به اهمیت حفظ جنگل­های این منطقه برنامه ­ریزی مناسب­ تر و تحقیقات بیشتر  توسط سازمان­ های ذیربط جهت حفاظت بوم­ سازگان جنگلی آن صورت پذیرد.  

کلیدواژه ها:

Additive Ratio Assessment ، Assessment Ratio Analysis ، Ecosystem Services ، Prioritization ، Step-Wise Weight ، ارزیابی نسبت جمعی ، ارزیابی وزن­ دهی تدریجی ،  اولویت­ بندی ، خدمات بوم­ سازگان