تاریخ بیهقی روایتگر هژمونی های متکی بر نگرش اشغری

بخش قابل توجهی از تاریخ بیهقی، روایت کوشش و کارزار بر سر استیلاست، در این روایت ها، آن چه سرانجام موجب گذار از تضادها و سرنهادگی به اقتدار یک فرد می گردد، نه همچون دوران پیش از اسلام، فر ایزدی و نه همچون دوران معاصر، رای اکثریت است، آن چه مردم را رام و حتی همسو با حکومت اتوکراتیک غزنویان می کند، گونه ای جبرگرایی، از جنس اندیشه اشاعره است. سلطه نگرش اشعری بر بیشینه مردم گونه ای هژمونی در دوره غزنویان ایجاد کرده است که به واسطه آن، سلاطینی خودکامه بر مردم حکم می راندند. حتی اگر بیهقی را ماتریدی بدانیم، نمی توانیم سلطه جبراندیشی، حاصل از اشعری گری بر جهان بینی بیشینه قضاو قدر الهی، سلطه حاکمان غزنوی را توجیه و از خود سلب مسئولیت می کنند. این وضعیت در مجموع یک هژمونی متکی بر ایدئولوژی در آن دوران ایجاد کرده که میان جبر و رضایت مردم موازنه بر قرار می کرده است. این هژمونی در دوران محمود غزنوی در اوج خود بود و از دوره مسعود غزنوی به آرامی دچار آشفتگی شد. در این پژوهش با ارائه جلوه هایی از این اشعری گری، جلوه هایی از این تسلط مورد پذیرش اکثریت را به نمایش می گذاریم و به واکاوی علل می پردازیم که موجب از میان رفتن تدریجی این گونه از هژمونی در دوران پس ازمحمود غزنوی شد.

کلیدواژه ها:

تاریخ بیهقی ، هژمونی ، اشعری گری ، جبراندیشی ، قدرت سیاسی