تاملی بر حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» از دیدگاه ابوالفضل بیهقی

معرفت نفس و پیوند آن با معرفت خداوند از اصلی ترین مباحث در حوزه عرفان و فرهنگ اسلامی بوده است و اهل معرفت و عالمان دینی هریک به تلازم این دو معرفت و روش های شناخت نفس اشاره نموده اند. در پژوهش حاضر برآنیم تا با روشی تحلیلی - توصیفی چگونگی معرفت نفس را براساس حدیث «من عرف نفسه فقد عرفش ربه»، از منظر ابوالفضل بیهقی، مورخ و نویسنده ایرانی دربار غزنویان مورد بررسی قرار دهیم. این حدیث در یکی از فصول بیهقی، مورخ و نویسنده ایران دربار غرنویان، مورد بررسی قرار دهیم. این حدیث در یکی از فصول تاریخ بیهقی (جلد اول) مذکور است. هدف از این پژوهش، بیان دیدگاه های مورخی درباری است که می کوشد راه های شناخت نفس (خودشناسی) را با جهان بینی خاص خود برای مخاطبان بیان کند. نتایج حاصل از تحقیق آن است که بیهقی آغاز معرفت نفس را در آن می داند که انسان نسبت به عجز و ناتوانی خویش در برابر قدرت خالق اعتقاد کامل پیدا کند. سپس با شناخت قوای باطنی خویش سعی در ایجاد تعادل بین آن ها نماید. همواره خرد و تعقل را پیش روی خویش بدارد. در معالجه روح و روان خویش با عالمان ناصح مجالست کند و با عبرت آمیزی ازاحوال گذشتگان و مطالعه تاریخ، خوب را از بد بشناسد.

کلیدواژه ها:

تاریخ بیهقی ، معرفت نفس ، راه های خودشناسی ، حدیث نبوی