«دین خرم» در سخن فردوسی و پیوند آن با کیش اسماعیلی شاعر
محل انتشار: پژوهشنامه ادب حماسی، دوره: 16، شماره: 1
سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 230
فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JPNFA-16-1_001
تاریخ نمایه سازی: 30 مهر 1401
چکیده مقاله:
چکیده درباره ترکیب «دین خرم» در مصراعی از دیباچه داستان سیاوخش شاهنامه، سخن بسیار گفتهاند. نگارنده نیز در جستار پیش رو، تعبیر و تاویل خویش را از این سخن بازگفته است. به باور نویسنده این جستار، با توجه به اینکه فردوسی از اسماعیلیان بوده است و بیشتر این گروه باطنی در ایران، پیش از مسلمان شدن، بر باور خرمدینی بودند و خرمدینان در پی استقلال ایران از تازیان برآمدند، فردوسی نیز در بیت مورد نظر، خود را شیفته عملکرد سیاسی و فرهنگی این گروه و پیرویکننده راه آنان میداند که در پی متابعت از ایشان در ایراندوستی، شاهنامه را سروده است تا این درخت برومند، بار خود را بر همه ایرانیان بپراکند و آنان را بهرهمند سازد. گذشته از این، در دیباچه داستان سیاوخش، فردوسی از موبدی سخن میگوید که این موبد، همه را به سخنگویی، خردمندی، نکوخویی، نرمگویی، توجه به دستآورد کردار و جهان دیگر سفارش میکند. با توجه به متنی که از شخصی اسماعیلیمذهب (که پیش از آن خرمدین بوده) به جا مانده است و تطبیق آن با کلام موبد در شعر فردوسی، این موبد نیز باید شخصیتی خرمدینی بوده باشد. برخی اندیشههای مانوی نیز در سخن موبد هست که آن نیز پیوند او را با اندیشههای خرمدینی نشان میدهد؛ زیرا ریشه اندیشههای خرمدینی در کیش مزدکیان بوده است و آنان نیز در باورهای مذهبی، با مانویان پیوند داشتهاند؛ پس با توجه به مذهب اسماعیلی فردوسی و پیوند اسماعیلیه با خرمدینان و همینطور وجود سخنان موبد با درونمایههای خرمدینی، میتوان بر آن شد که ماندن بر دین خرم در سخن فردوسی، احتمالا تایید برخی باورهای دینی خرمدینان (آنچه متناسب با عقاید اسماعیلیه بوده است) و به ویژه پیروی از رویکرد فرهنگی آنان است که به سراییدن شاهنامه انجامیده است.
نویسندگان
حمیدرضا اردستانی رستمی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد دزفول.
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :