شناسائی منابع ژنتیکی مقاومت به بیماری بذرزاد لکه قهوه ای نواری جو (Pyneophera graminea Ito & Kurib)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بیماری لکه قهوه ای نواری با عامل قارچی Pyneophera graminea  از بیماری های مهم بذرزاد جو در ایران می باشد که در چند سال اخیر در مناطق مهم تولید جو به ویژه استان خراسان رضوی گسترش یافته است. این بیماری باعث تشکیل نوارهای طولی قهوه ای رنگ نکروزه شده بر روی برگ می گردد و گیاهان آلوده قادر به تشکیل سنبله نیستند و یا سنبله ها عقیم بوده و بذور بدست آمده پوک و چروکیده هستند. هدف از این مطالعه، ارزیابی مقاومت ارقام تجاری داخلی (۲۳ رقم)، ژنوتیپ های امیدبخش کاندیدای معرفی (۲۳ ژنوتیپ) و تعدادی از منابع ژنتیکی خارجی (۳۰ رقم)  معرفی شده در منابع معتبر علمی نسبت به بیماری لکه قهوه ای نواری است. مواد و روش­ ها: در این تحقیق مقاومت ۲۳ رقم تجاری و ۲۳ لاین امید بخش به همراه ۳۰ رقم منابع مقاومت خارجی را  نسبت به بیماری لکه قهوه ای نواری به همراه شش صفت مورفولوژیکی شامل تعداد روز تا گلدهی، ارتفاع گیاه، تعداد بذر در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد ردیف در سنبله و تعداد روز تا رسیدگی در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مرحله گیاه کامل طی دو سال زراعی (۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷) در ایستگاه تحقیقات طرق (مشهد) مورد بررسی قرار گرفت. آلودگی گیاهان به صورت طبیعی صورت گرفت. مقاومت ژنوتیپ ها به روش دلوگو براساس میزان درصد گیاهان آلوده ارزیابی شد و همچنین اجزای واریانس، وراثت پذیری عمومی، ضرایب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی SPSS محاسبه گردید. نتایج: نتایج تجزیه واریانس مرکب دو سال مطالعه، تنوع قابل توجهی را در بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات نشان داد. بالاترین ضریب تنوع ژنتیکی برای صفات تعداد ردیف در سنبله و تعداد بذر در سنبله و پایین ترین ضریب ژنتیکی در تعداد روز تا گلدهی مشاهده گردید. برای اکثر صفات وراثت پذیری عمومی بالای ۹۰ درصد برآورد گردید. بین اکثر صفات همبستگی مثبت مشاهده گردید. میزان درصد آلودگی به بیماری در سال اول بین صفر تا ۵۴/۵ درصد و در سال دوم بین یک تا ۶۴/۵ درصد متغیر بود. در سال دوم میزان آلودگی بیشتر بوده به طوری که گیاه بدون آلودگی اصلا مشاهده نشد و میزان درصد آلودگی از ۶۴/۵ -۱ درصد متغیر بود. همچنین به طور میاینگین در دو سال ۲۲ ژنوتیپ کاملا مقاوم، چهار ژنوتیپ مقاوم، ۱۳ ژنوتیپ نیمه مقاوم و هشت ژنوتیپ حساس مشاهده گردید نتیجه­ گیری: به طور کلی ژنوتیپ های دو ردیفه نسبت به ژنوتیپ های شش ردیفه از سطح مقاومت بالاتری نسبت به بیماری لکه قهوه ای نواری برخوردار بودند. همچنین، تعدادی از ارقام تجاری از جمله والفجر، دشت، بهمن، به رخ و نیک نسبت به این بیماری مقاوم یا نیمه مقاوم بوده اند.

کلیدواژه ها:

Commercial cultivar ، Disease incidence ، Leaf stripe ، Promising genotypes ، Pyneophera graminea ، ارقام تجاری ، بیماری لکه قهوه ای نواری جو ، لاین امیدبخش ، وقوع بیماری ، Pyneophera graminea