گزینش اکوتیپ های جغجغک (Vaccaria hispanica) بر اساس صفات زراعی تحت رژیم های مختلف آبیاری

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: جغجغک، به­دلیل داشتن تریترپنوئیدهای ساپونینی از پتانسیل زیادی برای تولید محصولات دارویی برخوردار است. هدف از این آزمایش بررسی اکوتیپ های مختلف جغجغک در شرایط تنش خشکی و گزینش اکوتیپ( های) متحمل آن بر اساس صفات زراعی با استفاده از شاخص های گزینشی تحت رژیم ­های مختلف آبیاری بود. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت کرت­های خردشده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۹۹ در اراضی شرکت تولید بذر قزل مغان در پارس­آباد انجام پذیرفت. کرت­های اصلی به سه تیمار دور آبیاری ۷ روز (عدم تنش)، ۱۰ روز (تنش ملایم) و ۱۴روز (تنش شدید) و کرت های فرعی به هشت اکوتیپ جغجغک بومی شمال غرب کشور اختصاص داده شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر تنش خشکی در تمامی صفات مورد مطالعه و اثر اکوتیپ در مورد همه صفات غیر از وزن دانه در بوته معنی­دار بود. همچنین اثر متقابل آنها در اکثر صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه، وزن دانه در بوته، تعداد کپسول پر و توخالی، وزن کاه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت معنی دار و برای درصد کپسول پر، زیست توده گیاهی و وزن هزار دانه معنی ­دار نشد. اکوتیپ E۷ در شرایط نرمال بیشترین ارتفاع بوته، تعداد شاخه، تعداد کپسول پر، وزن دانه در بوته، اما در شرایط تنش شدید کمترین ارتفاع، تعداد شاخه تعداد کپسول پر و پوک، وزن دانه در بوته، وزن هزار دانه، کاه و دانه در واحد سطح را داشت و حساس­ترین اکوتیپ به تنش خشکی بود. اکوتیپ E۶ کمترین کاهش را در ارتفاع بوته، تعداد شاخه، وزن دانه در بوته، کاه و دانه در واحد سطح و شاخص برداشت در حالت تنش داشت و متحمل ­ترین اکوتیپ به تنش خشکی به شمار آمد. برآورد شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) و شاخص فاصله چند متغیره از ژنوتیپ ایده آل (MGIDI) برای اکوتیپ های مختلف نشان داد که اکوتیپ E۶ با داشتن بیشترین مقدار SIIG و کمترین مقدار MGIDI در هر سه شرایط تنش، متحمل ترین اکوتیپ بود و اکوتیپ های E۸ و E۳ در رتبه بعدی قرار داشتند و جزو اکوتیپ های با تحمل تنش خشکی نسبتا بالا دسته بندی شدند. همچنین در هر دو شرایط تنش متوسط و شدید اکوتیپ E۷ با داشتن کمترین مقدار SIIG و بیشترین مقدار MGIDI حساسیت بالایی به تنش خشکی نشان داد. نتیجه گیری: در کل اکوتیپ E۶ هم در شرایط نرمال و هم در شرایط تنش، اکوتیپی مطلوب و جزو اکوتیپ های با تحمل تنش خشکی بالا بود. همچنین در هر دو شرایط تنش متوسط و  شدید اکوتیپ E۷ حساسیت بالایی به تنش خشکی نشان داد.

کلیدواژه های گزینش اکوتیپ های جغجغک (Vaccaria hispanica) بر اساس صفات زراعی تحت رژیم های مختلف آبیاری:

Cow cockle ، Drought stress ، MGIDI index ، SIIG index ، Yield ، تنش خشکی ، جغجغک ، شاخص MGIDI ، شاخص SIIG ، عملکرد