تجزیه دای آلل عملکرد دانه و برخی از صفات مهم زراعی در گندم نان

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: گندم یکی از مهمترین گیاهان زراعی جهان است که نقش اساسی در تامین امنیت غذایی ایفا می کند. در برنامه های اصلاحی گندم گزینش ژنوتیپ هایی با صفات مطلوب زراعی و پتانسیل بالای عملکرد، همواره اهداف به نژادگران گیاهی بوده است. افزایش کارایی گزینش برای عملکرد دانه وابسته به شناخت ژنتیکی از صفات مورفولوژیک و تاثیر این صفات بر عملکرد دانه است. مواد و روش ها: به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری های عمومی و خصوصی، شش رقم گندم نان شامل فلات، تجن، بولانی، احسان، مروارید و کتبیرد در یک بلوک تلاقی کشت شدند و تلاقی های مستقیم و معکوس بین شش رقم مذکور به منظور تولید نسل F۱ انجام شد. نتاج حاصل از تلاقی به همراه والدین آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: تجزیه واریانس به روش گریفینگ، تفاوت معنی دار آماری بین ژنوتیپ ها در تمام صفات مورد بررسی نشان داد. میانگین مربعات قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی در اکثریت صفات از نظر آماری معنی دار بود. اثرات معکوس، مادری و غیر مادری برای صفات تعداد روز تا ظهور سنبله، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. در صفات عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک، رقم احسان بیشترین قابلیت ترکیب پذیری عمومی را داشت و به عنوان والد مناسب برای بهبود ژنتیکی این صفات شناخته شد. دورگ مستقیم کتبیرد×بولانی بالاترین قابلیت ترکیب پذیری خصوصی را در صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشت و به عنوان بهترین دورگ در بهبود ژنتیکی صفات زراعی مطلوب با توجه قابلیت ترکیب پذیری خصوصی بالا در عملکرد و اجزای عملکرد تعیین شد. سهم واریانس افزایشی از واریانس ژنتیکی برای صفات ارتفاع بوته، تعداد روز تا ظهور سنبله و طول پدانکل بیشتر از واریانس غالبیت بود. بیشترین درجه غالبیت به ترتیب مربوط به صفات تعداد سنبلچه در سنبله، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بود. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که در نتاج تلاقی ها می توان نسبت به بهبود ژنتیکی صفات ارتفاع بوته، تعداد روز تا ظهور سنبله و طول پدانکل در نسل های مقدماتی اقدام نمود، اما برای سایر صفات شامل عملکرد دانه و اجزای آن بایستی عمل گزینش به نسل های پیشرفته تر موکول گردد.

کلیدواژه ها:

Additive effect ، Combinability ، Degree of dominance ، Grain yield ، Heritability ، اثر افزایشی ، ترکیب پذیری ، درجه غالبیت ، عملکرد دانه ، وراثت پذیری