اثرپذیری مقدمه کوش‎نامه از دیباچه شاهنامه با تاکید بر تحمیدیه

آغاز سخن با نام خدای، پیشینه ای دیرینه در نوشته ها و آثار به جامانده از زبان های کهن ایرانی داشته است. شاعران حماسه سرای دوره اسلامی، مطابق با یک آیین مرسوم، پیش از ورود به موضوع اصلی، منظومه خویش را با دیباچه ای آغاز کرده اند که با نام خدا شروع می شود. محتوای این دیباچه ها، در درجه نخست، شامل تحمیدیه، گزیده ای از اعتقادات دینی و مشرب فکری شاعر حماسه سراست که عمدتا با الهام از سبک شاهنامه ساخته و پرداخته شده است. پژوهش حاضر که با نگرش توصیفی و بر پایه روش استقرایی در دو متن شاهنامه و کوش نامه انجام گرفته، تلاشی برای نمایاندن رابطه میان مقدمه کوش نامه و دیباچه شاهنامه است و تاثیرپذیری مقدمه کوش نامه را از شاهنامه در سایه پیرامتنیت بررسی می کند. نتایج حاصل از مطالعه بخش های تحمیدیه در هر دو منظومه و تطبیق آن ها با یکدیگر نشان می دهد که در بخش آغازین کوش نامه و شاهنامه، ستایش یزدان و احصاء اسماء و صفات ذاتی، افعالی و تنزیهی خداوند، جایگاه والا و ارجمندی را به خود اختصاص داده است و بخش های زیرمجموعه آن نیز همچون ستایش و ارج خرد، چگونگی آفرینش، ستایش دانش و ارزش سخن، نعت پیامبر(ص) و اندرز، نیز در هر دو اثر جلوه خاصی دارد. ایرانشاه در سرودن بخش های اصلی و داخلی مقدمه کوش نامه، در گنجانیدن عناصری نظیر اهدای اثر، درآمد یا مدخل اثر، چگونگی دسترسی به یک نسخه منثور و اشاره به ماخذ و نیز مدح پادشاه عصر، از فردوسی پیروی کرده است. سرانجام، با بررسی های انجام گرفته، مشخص گردید که مقدمه کوش نامه در مقام متن حاضر، از دیباچه شاهنامه در جایگاه متن غایب در چگونگی ساختار، تاثیر فراوانی پذیرفته است و شاهنامه نقش آشکار و بنیادینی در کیفیت بازتولید محتواهای مقدمه کوش نامه داشته است.

کلیدواژه ها:

اثرپذیری ، دیباچه ، تحمیدیه ، کوش نامه ، شاهنامه ، پیرامتنیت