تاثیر کود زیستی و شیمیایی فسفر توام با مدیریت کاشت بر ویژگی های مورفولوژیک، فیزیولوژیک، عملکرد دانه و موسیلاژ گیاه دارویی اسفرزه (.Plantago ovata Forsk) در شرایط تنش خشکی

سابقه و هدف: با توجه به افزایش جمعیت و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید دارو و اهمیت مواد موثره آنها در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی باعث شده است که توجه و تحقیق پیرامون این گیاهان از نظر کشت، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشند. خشکی به عنوان مهم ترین عامل غیرزنده محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان، باعث بروز یا تشدید سایر تنش ها به خصوص تنش کمبود عناصر غذایی در گیاه نیز می شود. در شرایط تنش خشکی از تولید متابولیت های اولیه کاسته و به تولید متابولیت های ثانویه افزوده می شود. این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر تنش خشکی، حاصلخیزکننده های فسفره توام با روش های کاشت بر برخی ویژگی های مورفولوژی و فیزیولوژیک، عملکرد دانه و موسیلاژ گیاه دارویی اسفرزه انجام گرفت.مواد و روش ها: آزمایش به صورت اسپلیت – فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل واقع در چاه نیمه اجراء گردید. عامل اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری پس از ۶۰، ۱۲۰ و ۱۸۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاسA و عامل فرعی ترکیب روش کاشت بذر (مسطح یا جوی و پشته) و انواع حاصلخیزکننده های فسفره شامل ۱۰۰ درصد کود سوپر فسفات تریپل، کود زیستی فسفات بارور۲، تلفیق کود زیستی فسفات بارور۲ و ۵۰ درصد کود سوپر فسفات تریپل و بدون کاربرد کود بودند. ویژگی های ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه و زیستی، عملکرد موسیلاژ، شاخص سبزینگی، درصد نشت یونی و محتوی نسبی آب برگ مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که بیش ترین ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه و زیستی، عملکرد موسیلاژ، شاخص سبزینگی و محتوی نسبی آب برگ از تیمار آبیاری پس از ۶۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر حاصل شد، در حالی که بیشترین نشت یونی از تیمار آبیاری پس از ۱۸۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر به دست آمد. کود زیستی و شیمیایی فسفره به ‍ صورت تلفیقی منجر به افزایش ویژگی های مورد بررسی به استثناء نشت یونی گردید. روش کاشت مسطح سبب افزایش ویژگی های مورد ارزیابی شد؛ به غیر از نشت یونی که بیش ترین مقادیر آن از روش کاشت جوی و پشته بود. بیش ترین عملکرد زیستی (۶۲۰۱ کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار آبیاری بعد از ۶۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر با کاربرد تلفیقی حاصلخیزکننده های فسفره در روش کاشت مسطح و بیش ترین نشت یونی (۴۸ درصد) مربوط به تیمار آبیاری بعد از ۱۸۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و بدون کاربرد کود در روش کاشت جوی و پشته بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل،تیمار آبیاری پس از ۶۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و استفاده تلفیقی از حاصلخیز کننده های شیمیایی و زیستی فسفره در روش کاشت مسطح می توان به تولید بیشتر گیاه دارویی اسفرزه دست یافت.

کلیدواژه ها:

آبیاری ، شاخص سبزینگی ، کشت مسطح ، فصل رشد ، نشت یونی