مکان یابی نقشه های خطرپذیری سیلاب رودخانه دز با رویکرد پدافند غیرعامل (محدوده مطالعاتی: شهرستان دزفول)

کاهش آسیب پذیری کاربری­های شهری جهت تقلیل میزان خسارات، از مهم­ترین اهدافی است که امروزه برنامه­ریزان و مدیران شهری درصدد اجرای آن می­باشند که این مهم با بهره­گیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیرعامل، قابل دستیابی می­باشد و می­تواند در ایجاد محیط ایمن در شهرها موثر واقع شود. نقشه خطر سیل شهری ابزار جدیدی است که می­تواند در تعیین مکان­های توسعه استفاده شود تا از ریسک پذیری مردم و خسارت کاربری­ها بکاهد. این نقشه­ها وضعیت مناطق مسکونی و دیگر کاربری­ها را نسبت به سیل نشان می دهند و بیان می­کنند که در قسمت­هایی که آسیب­پذیری درجه بالایی دارد، باید عملیات کنترل سیلاب و سامانه­های هشدار دهنده سیلاب در نظر گرفته شوند.  در این تحقیق، سطوح سیل گیر در دوره بازگشت­های ۲، ۵، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ ۲۰۰ و ۵۰۰  ساله در بازه ای به طول ۸/۵ کیلومتر از بستر رودخانه دز در محدوده مرکزی شهرستان دزفول با استفاده از مدل HEC-RAS و نرم افزار ArcGIS تهیه گردید به این منظور از نقشه­های رقومی با دقت ۱۰ متر، آمار دبی ایستگاه  هیدرومتری سد تنظیمی دزفول و ویژگی­های مورفولوژی رودخانه، در محدوده مطالعاتی استفاده شد.  از آنجا که حریم رودخانه دز، پهنه سیل­گیر سیلاب با دوره بازگشت ۲۵ ساله است، نتایج نشان داد که بیشترین عمق و سرعت آب در زمان سیلاب با دوره بازگشت ۲۵ سال به ترتیبm  ۴۷/۱۹ وm/s  ۴۳/۷ می باشد از طرفی به ازای دوره بازگشت های ۲، ۵، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ ساله، به ترتیب ۶/۶۵، ۳/۱۰۶، ۱/۱۵۴، ۱/۱۶۸، ۶/۱۸۰، ۴/۱۹۲ و ۲۰۸ هکتار زیر پوشش سیل قرار می­گیرد که با توجه به وجود مناطق مسکونی و کاربری های تفرجگاهی در حاشیه رودخانه، لازم است در قسمت­هایی که آسیب پذیری بیشتری پیش­بینی می­شود، برای عملیات کنترل سیلاب و سامانه­های هشدار دهنده سیل اقدام گردد و به منظور رفع تصرف های غیر قانونی که در بستر و حریم رودخانه دز صورت گرفته است، اقدام لازم به عمل آید.

کلیدواژه ها:

پدافند غیرعامل ، رودخانه دز ، کنترل سیلاب