انسان کامل و خلیفه الله در مکتب ابن عربی و ارزیابی آن بر اساس ماثورات امام سجاد (ع)

در منابع دینی ما از قرآن تا ماثورات ائمه (ع)، درباره مقام خلیفهاللهی مطالبی وجود دارد. در عرفان اسلامی نخستین بار ابن عربی، عارف قرن ششم هجری، اصطلاح «انسان کامل» را به کار برد و خلیفهاللهی را به انسان کامل نسبت داد. حال پرسش این است که: آیا انسان کامل ابن عربی، همان خلیفهالله است که در قرآن و منابع روایی به آن اشاره شده است یا نه؟ پاسخ این پرسش به تتبعی گسترده در تمام متون روایی نیاز دارد. پژوهش حاضر در صدد است ابتدا آموزه انسان کامل از منظر ابن عربی را بکاود و سپس با تکیه بر ماثورات امام سجاد (ع)، مقام خلیفهاللهی را از منظر ایشان بررسی کند. در فرجام به این نتیجه رسیدیم که انسان کامل مد نظر ابن عربی در برخی از ویژگی ها با خلیفهاللهی که امام سجاد (ع) بیان کرده است، شباهت دارد ولی در برخی دیگر با آن متفاوت است.

کلیدواژه ها:

انسان کامل ، خلیفهالله ، ماثورات امام سجاد (ع) ، ابن عربی