الگویی برای تحلیل جایگاه تزیینات در خانه سنتی ایرانی

گذار از خانه سنتی به آپارتمان امروزی بر تمامی وجوه کیفی خانه در سطوح کالبد، عملکرد، ساختار، معنا و فرهنگ معیشت موثر بوده است. تزیینات در کالبد خانه نیز دستخوش دگرگونی شده است و امروزه به عنوان عاملی الحاقی و با هدف زیبایی ظاهری به اثر معماری افزوده میشود. این در حالی است که بنابر اصل پرهیز از بیهودگی و مردمواری در معماری سنتی، تزیینات علاوه بر جنبههای زیباییشناسانه از قابلیتهای عملکردی، ساختاری، معنایی و فرهنگی برخوردار است و در دو سطح درونی و بیرونی با زمینه خود ارتباط برقرار می کند. این ارتباط چندلایه، ضمن پرهیز از بیهودگی و تبدیل تزیینات به هنر کاربردی، بستری برای عدم فرسایش زمانی اثر فراهم میکند. بنابراین، لازم است مطالعات دقیقتری پیرامون این قابلیتهای چندگانه و بازنگری در جایگاه تزیینات در معماری امروز صورت گیرد. هدف از این پژوهش طراحی الگویی برای تحلیل جایگاه تزیینات در خانه ایرانی است که به جستاری دقیقتر در سطوح گوناگون این مفهوم خواهد انجامید. پرسش اصلی این است که تزیینات، به منزله نمود بیرونی، تحت تاثیر کدام مولفههای درونی است و چگونه قابلیتهای چندگانه آن در سطوح گوناگون مکمل یکدیگرند؟ در این پژوهش کیفی، با روش استدلال منطقی و بر اساس مطالعات اسنادی، الگویی طراحی شده است که بنابر آن، تزیینات به منزله یک نمود بیرونی زیباییشناسانه، تحت تاثیر عوامل درونی متعددی قرار می گیرد، در سطوح عملکرد، ساختار، معنا و فرهنگ، قابلیتهای درونی آن تشدید می شود و با چهار مولفه نوع ترکیب، ضرورت، ارتباط با حامل و حالت ارجاعی در سه مقیاس خرد (ارتباط با خود)، میانه (ارتباط با حامل) و کلان (ارتباط با بستر) کنترل شدنی است. ازاین رو این نگرش به تزیینات، ضمن حمایت از نمود بیرونی و زیباییشناسانه، وجه محتوایی عمیقتری را منتقل میسازد، گذر زمان موجب فرسایش محتوایی اثر نمیشود بلکه ارزش روزافزون و جاودانگی آن را در پی دارد و این مهم یکی از عوامل اصلی موقتی نبودن اثر است.

کلیدواژه ها:

تزیینات ، خانه ، معماری ایرانی ، زیبایی شناسی ، الگوی تزیینات